Page 89 -

์
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ิ
ื
ิ
ิ
ิ

8. พยาธิภายใน
พยาธิภายในที่ท าอนตรายในลูกกระบือมากคือพยาธิตัวกลม ได้แก่ พยาธิไส้เดือนหรือพยาธิเส้นด้าย
ั
นอกนั้นเป็นพยาธิปากขอ ในกระบือที่โตแล้วจะเป็นพวกพยาธิใบไม้ในตับ ซึ่งคนก็เป็นโรคนี้ด้วย

8.1 พยาธิตัวกลมในลูกกระบือ
ั
โรคนี้เป็นได้ทั้งลูก และลูกกระบือ เป็นสาเหตุส าคัญที่ท าให้ลูกกระบือมีอตราการตายจ านวนมาก
ในแต่ละปี การติดต่อ เกิดจากการกินตัวออน หรือไข่พยาธิที่ออกมาจากตัวที่เป็นโรคเข้าไปบางชนิดติดต่อทาง
่
สายรกหรือน้ านมแม ่

อาการ โรคพยาธิโดยทั่วไปจะมีอาการท้องเสีย ขี้เหลว อาจมีสีขาวหรือสีเทาและมีกลิ่นเหม็น
ลูกกระบือจะเบื่ออาหาร อาจมีอาการไอ หายใจถี่ จะผอม แคระ แกรน ผิวหนังหยาบ ขนหยอง ลูกกระบือ
มักจะตายในช่วงอายุ 3-4 สัปดาห์
การป้องกันและรักษา บางครั้งลูกกระบือจะตายกะทันหันทั้ง ๆ ที่อวนสมบูรณ์ แข็งแรงดีไม่มีอาการ
้
เจ็บไข้ การป้องกันจงเป็นวิธีที่ดีที่สุด
1. เลี้ยงกระบือในคอกที่สะอาด ควรท าการยกพน หมั่นท าความสะอาด ก าจัดขยะ และขี้กระบือ
ื้
ออกไป ที่ใส่น้ าและหญ้าควรสะอาดและเปลี่ยนทุกวัน

ี
2. ควรท าการถ่ายพยาธิตัวกลมตั้งแต่ลูกกระบืออายุ 3 อาทิตย์ และถ่ายซ้ าอกเมื่ออายุ 6 อาทิตย์
หากเป็นพนที่ที่มีพยาธิเหล่านี้มากควรท าการถ่ายพยาธิทั้งฝูง 3 เดือนจนกว่าจะแน่ใจว่าที่นี่ไม่มีพยาธิเหล่านี้
ื้
หลงเหลืออยู่แล้ว เนื่องจากกระบือตัวโตจะมีความทนต่อการติดโรคพยาธิมากขึ้นจนไม่แสดงอาการอะไรเลย
แต่พยาธิที่อยู่ในสัตว์จะมีการเจริญเติบโตออกไข่ละเป็นตัวออนหรือผ่านรกและนมแม่ แพร่ไปยังลูก
่
ลูกกระบือที่จะเกิดใหม่ในฝูงได้อีกไม่สิ้นสุดหากไม่กาจัดออกไปให้หมดจากฝูงหรือหมู่บ้าน ยาที่ใช้ได้ผลเป็นพวก

ปิเปอร์ราซีน เลวามิโซล อัลเบนดาโซล คอนดูราท พานาคัวร์ เนมาแฟกซ์ รินทัล
8.2 พยาธิใบไม้ในตับกระบือ
พยาธิใบไม้ในตับเป็นพยาธิที่ร้ายแรง อาศัยอยู่ในเนื้อตับ ท่อน้ าดี และถุงน้ าดี ขณะเมื่อยังมีชีวิตอยู่

จะมีลักษณะคล้ายใบไม้ยืดหดตัวได้ ตอนต้นของล าตัวกว้างกว่าตอนปลายล าตัว จะกว้างประมาณ 1 ซม.
ยาวประมาณ 3-7 ซม. กระบือในประเทศไทยเป็นพยาธิใบไม้ประมาณ 40 – 50% และสามารถติดต่อคนได้ด้วย
การติดต่อ ไข่ของพยาธิใบไม้ในตับจะออกมากับอจจาระกระบือ ในการเจริญเติบโตจากไข่เป็นตัว
ุ
อ่อนระยะต่างๆ จ าเป็นต้องมีหอยน้ าจืดชนิดหนึ่ง (หอยคัน) เป็นตัวกลาง ในบริเวณที่มีน้ าและอณหภูมิพอเหมาะ
ุ
ไข่จะฟกเป็นตัวออน และว่ายไปไชอยู่ในหอยคันประมาณ 5-7 สัปดาห์ แล้วเปลี่ยนรูปร่างเป็นลักษณะต่างๆ
ั
่
ในที่สุดจะมีลักษณะคล้ายลูกกบ แต่ขนาดเล็กมากว่ายออกมาจากหอยเกาะตามใบหญ้า ต้นข้าว และพืชผักในน้ า
และเห็นเป็นจุด ๆ สีน้ าตาลอ่อนคล้ายไข่ปลา กระบือเป็นพยาธิใบไม้ในตับ โดยกินหญ้าหรือฟางที่มีพยาธิตัวออน
่
เข้าไป พยาธินี้จะไชเข้าไปเจริญเติบโตเป็นตัวแก่ในตับซึ่งจะกินเวลาประมาณ 32 เดือน ในคนก็ติดพยาธินี้ได้

อาการ อาการไชของตัวออนไปยังตับจะท าให้ตับอกเสบ ท าลายเนื้อตับและท าให้ตับแข็งเมื่อตัวแก่
ั
่
ุ
ั
อาศัยอยู่ในท่อและถุงน้ าดี ก็จะท าให้เกิดการอกเสบลอกหลุด และเกิดเป็นก้อนนิ่วขึ้นอดตันทางเดินของน้ าดี
่
สัตว์จะมีอาการเบื่ออาหาร การย่อยอาหารไม่ปกติท าให้เกิดท้องอืดบ่อย ๆ ซูบผอมลงเรื่อย ๆ อ่อนเพลียไมมีแรง
ท างาน ท้องผูกหรือท้องเดินก็ได้ ในรายที่เป็นมาก ๆ จะตาย กระบือที่ให้นมจะท าให้น้ านมลด จึงท าให้เกิดความ
เสียหายแก่เศรษฐกิจของประเทศเป็นอย่างมาก และเป็นอันตรายต่อสุขภาพของคน
การป้องกันและการรักษา
1. การควบคุมและป้องกัน ต้องพยายามก าจัดหอยคัน ซึ่งเป็นตัวกลางในการเจริญเติบโตของพยาธิ

ชนิดนี้ เช่น การเลี้ยงเป็ด

ื
82 | คู่มอการผลิตกระบือพันธุ์ส าหรับผู้ประกอบการ