Page 224 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

5.2 เลี้ยงเชื้อแอคติโนมัยสีทแต่ละไอโซเลทในอาหารเหลวของ ISP medium 2 บ่มที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส
เป็นเวลา 7-12 วัน บนเครื่องเขย่าที่ความเร็ว 200 รอบต่อนาที แยกน้ำเลี้ยงเชื้อแอคติโนมัยสีทออกจากชีวมวลของเชื้อ
โดยการกรองผ่านตัวกรอง Millipore ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางรู 0.45 ไมครอน

5.3 ผสมดินปลูกที่ผ่านการนึ่งฆ่าเชื้อแล้วจำนวน 12 ลิตร กับชีวมวลเชื้อราสาเหตุโรคพืชปริมาณ 200 กรัม คลุก
ให้เข้ากัน ทิ้งไว้เป็นเวลา 24 ชั่วโมง แบ่งดินใส่ถุงปลูก ถุงละ 1 ลิตร
5.4 นำชีวมวลของเชื้อแอคติโนมัยสีทที่ได้มาผสมกับน้ำเกลือ (น้ำกลั่นที่เติม NaCl 9 กรัมต่อลิตร) เพื่อทำเป็นหัว
8
เชื้อ โดยให้มีปริมาณเชื้อแอคติโนมัยสีท 10 CFU ต่อมิลลิลิตร นำรากต้นกล้าแช่ใน 10 มิลลิลิตรของหัวเชื้อ
แอคติโนมัยสีท เป็นเวลา 30 นาที ชุดควบคุมชนิดบวก (positive control) ให้แช่รากด้วยน้ำกลั่นหลังจากนั้นย้ายต้นกล้า
มาปลูกในถุงปลูกที่มีดินติดเชื้อราสาเหตุโรคอยู่
5.5 วางกระถางไว้ในโรงเรือน รดน้ำทุกวันเพื่อรักษาความชื้น เป็นเวลา 18 วัน เก็บเกี่ยวต้นโดยบันทึกน้ำหนักสด
ต้นกล้า ความสูงของต้น และความยาวราก บันทึกอัตราการเกิดโรคในแต่ละกรรมวิธี โดยใช้ดัชนีความรุนแรงของโรค ดังนี้
0 = 2% (ต้นกล้าที่แข็งแรง) 1 = 3 - 30% (โรคเล็กน้อย) 2 = 31 - 60% (โรคปานกลาง) 3 = 61 - 90% (โรคร้ายแรง)
และ 4 = มากกว่า 91% (พืชตาย) (Errakhi et al., 2007)
5.6 บันทึกน้ำหนักสดต้นกล้า ความสูงของต้น ความยาวราก จำนวนปมราก และอัตราการเกิดโรคในแต่ละ
กรรมวิธี โดยใช้ดัชนีความรุนแรงของโรค

เวลาและสถานที่
ระยะเวลา 1 ตุลาคม 2559 – 30 กันยายน 2562
สถานที่ทำการทดลอง กลุ่มงานวิจัยจุลินทรีย์ดิน กลุ่มวิจัยปฐพีวิทยา กองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร
กรมวิชาการเกษตร และพื้นที่ป่าและพื้นที่เกษตรลุ่มน้ำปาย จ. แม่ฮ่องสอน

ผลการทดลองและวิจารณ์
ข้อมูลสภาพแวดล้อมขณะที่ทำการเก็บตัวอย่างดินในช่วงฤดูหนาว (เดือนธันวาคม) ฤดูร้อน (เดือนเมษายน) และ
ฤดูฝน (เดือนกรกฎาคม) จากพื้นที่ 4 แหล่ง คือ 1) พื้นที่ป่าต้นน้ำ (19° 23' N 97° 57' E) 2) ดินพื้นที่ทำการเกษตรต้นน้ำ
(19° 23' N 97° 57' E) 3) พื้นที่ป่าปลายน้ำ (19° 11' N 97° 59' E) และ 4) ดินพื้นที่ทำการเกษตรปลายน้ำ (19° 11' N
97° 59' E) พบว่า เมื่อทำการเก็บข้อมูลอุณหภูมิของดินและอากาศในขณะที่เก็บตัวอย่างดินในปี 2560 พื้นที่ป่าปลายน้ำ
และพื้นที่เกษตรปลายน้ำมีอุณหภูมิดินและอุณภูมิอากาศต่ำกว่าพื้นที่ป่าต้นน้ำและพื้นที่เกษตรต้นน้ำ (Table 1) เมื่อนำ
ตัวอย่างดินมาทำการแยกเชื้อแอคติโนมัยสีทและทำเชื้อให้บริสุทธิ์ พบว่า แอคติโนมัยสีทที่แยกได้จากดินในปี 2560 ช่วง
ฤดูหนาวมีจำนวน 76 ไอโซเลท ช่วงฤดูร้อนมีจำนวน 127 ไอโซเลท และช่วงฤดูฝนมีจำนวน 92 ไอโซเลท ส่วน
แอคติโนมัยสีทที่แยกได้จากดินในปี 2561 ช่วงฤดูหนาวมีจำนวน 123 ไอโซเลท ช่วงฤดูร้อนมีจำนวน 93 ไอโซเลท และ
ช่วงฤดูฝนมีจำนวน 130 ไอโซเลท และนำไอโซเลททั้งหมดไปใช้ในการทดสอบคุณสมบัติต่าง ๆ ของแอคติโนมัยสีทต่อไป

Table 1 Weather data of soils collected from Pai river basin in various seasons in 2017
Winter Summer Rainy
Source Soil Air Soil Air Soil Air
Temp. Temp. Temp. Temp. Temp. Temp.
(°C) (°C) (°C) (°C) (°C) (°C)
1. Upstream forest 22 27 25 31 27 32
2. Upstream agricultural area 22 29 27 33 28 34
3. Downstream forest 19 24 23 29 26 31
4. Downstream agricultural area 19 24 26 31 26 33
Note: Soil temperature at 0-15 centimeter depth and air temperature at sampling date

216