Page 7 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

อยาใหทั้งสองสวนนี้รุกล้ําซึ่งกันและกัน ซึ่งโครงการหลวงไดดําเนินการพัฒนาพื้นที่สูงโดยเฉพาะพื้นที่ที่ชาวเขา
อาศัยและทํากินอยูจนประสบความสําเร็จทั้งการกําจัดการปลูกฝน การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติทั้งดิน

น้ําและปา การตั้งถิ่นฐานอยางถาวรของชาวเขา การพัฒนาอาชีพ นําไปสูการพัฒนาคุณภาพชีวิตโดยรวม
ซึ่งวิธีการและหลักเกณฑตางๆ ไดนําไปใชในการขยายผลในพื้นที่สูงอื่นๆ อยางกวางขวางในเวลาตอมา
ในสวนของรัฐบาลนั้นในชวงระยะที่ 2 นี้ไดเนนไปที่การพัฒนาชาวเขาโดยการจัดตั้งนิคมสรางตนเองสงเคราะห
ชาวเขาและสถาบันวิจัยชาวเขา รวมทั้งกําหนดนโยบายรวมพวก (Integration Policy) กับชาวเขา และการ

ควบคุม ยาเสพติด มุงขจัดการปลูกฝนโดยการปลูกพืชทดแทน ตลอดจนการนําการพัฒนาเขตพื้นที่โดยระบบ
Zonal Integrated Development เขามาใช ตอมาในระยะที่ 3 ในชวง พ.ศ. 2525-2545 นั้น ในป 2535
โครงการหลวงไดจดทะเบียนเปน “มูลนิธิโครงการหลวง” รวมทั้งไดมีการดําเนินโครงการพัฒนาตาม
พระราชดําริในหลายพื้นที่ของพื้นที่สูง นอกจากนั้นคณะรัฐมนตรีไดมีมติเห็นชอบแผนแมบทการพัฒนาพื้นที่สูง

เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2532 หลังจากนั้นไดมีการจัดทําแผนแมบทเพื่อการพัฒนาชุมชน สิ่งแวดลอมและการ
ควบคุมพืชเสพติดบนพื้นที่สูง ฉบับที่ 1 (พ.ศ. 2535-2539) ซึ่งโครงการนี้ไดดําเนินการตอเปนฉบับที่ 2
(พ.ศ. 2540-2544) และตอเนื่องไปเปนฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2545-2549) จึงไดยุติลง สวนการบริหารจัดการพื้นที่สูง
ในระยะที่ 4 ในชวง พ.ศ. 2546 ถึงปจจุบันนั้น ในป พ.ศ. 2547 ไดมีการจัดตั้ง “สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่

สูง (องคการมหาชน)” ขึ้นโดยกําหนดเปาหมาย “การพัฒนาที่ยั่งยืน” เพื่อการสนับสนุนงานโครงการหลวงและ
ขยายผลองคความรูโครงการหลวง ในป พ.ศ. 2549 ไดเริ่มโครงการรักษน้ําเพื่อพระแมของแผนดินในพื้นที่ 10
ลุมน้ําของภาคเหนือ ภายหลังการดําเนินงานตามแผนแมบทเพื่อการพัฒนาชุมชน สิ่งแวดลอม และการควบคุม

พืชเสพติดบนพื้นที่สูง ฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2545-2549) ไดสิ้นสุดลง คณะรัฐมนตรีไดมีมติใหดําเนินการโดยเขาสูระบบ
ปกติของสวนราชการตางๆ ที่เกี่ยวของ ตอมาในป พ.ศ. 2552 ไดมีการจัดตั้งมูลนิธิปดทองหลังพระสืบสานแนว
พระราชดําริและสถาบันสงเสริมและพัฒนากิจกรรมปดทองหลังพระสืบสานแนวพระราชดําริขึ้น หลังจากนั้นใน
ป 2553 ไดมีการจัดทําแผนแมบทโครงการขยายผลโครงการหลวงเพื่อแกปญหาพื้นที่ปลูกฝนอยางยั่งยืนระยะ 1
(พ.ศ. 2553-2556) และระยะที่ 2 (พ.ศ. 2557-2561) เมื่อสิ้นสุดระยะที่ 2 ไดมีการเปลี่ยนชื่อเปนแผนแมบท

โครงการพัฒนาพื้นที่สูง แนวโครงการหลวงเพื่อแกปญหาพื้นที่เฉพาะ ระยะที่ 3 (พ.ศ. 2562-2564) ในชวงเวลา
ระยะที่ 4 นี้ ไดมีรัฐวิสาหกิจเขามาพัฒนาพื้นที่สูงโดยการปลูกปาและสรางฝาย รวมทั้งสนับสนุนชุมชนบนพื้นที่
สูงใหเปลี่ยนอาชีพจากปลูกพืชไรมาปลูกปา

จากการทบทวนผลจากการบริหารจัดการพื้นที่สูงทั้ง 4 ระยะ เปนเวลา 60 ปเศษนั้น พื้นที่สูงภายใต
โครงการตามพระราชดําริ โครงการพัฒนาของมูลนิธิโครงการหลวง มูลนิธิปดทองหลังพระสืบสานแนว
พระราชดําริ โครงการรักษน้ําเพื่อพระแมของแผนดิน และโครงการพัฒนาที่ดําเนินการโดยสวนราชการตางๆ นั้น ได
แกไขปญหาทั้ง 7 ประการของพื้นที่โครงการดังกลาวขางตนจนประสบความสําเร็จ บางโครงการอยูในระหวาง

ดําเนินการตามลําดับของขั้นตอน
อยางไรก็ตามพื้นที่สูงที่ยังไมมีโครงการพัฒนาเขาไปดําเนินการนั้นยังมีอีกจํานวนมาก จึงยังคงมีปญหา
ทั้ง 7 ประการอยูในปจจุบันซึ่งปญหาที่มีอยูอาจจะแตกตางกันออกไปในแตละพื้นที่ จากการปริทัศนสถานภาพ
ความรูในการบริการจัดการพื้นที่สูง ไดมีการถอดบทเรียนเพื่อเปนแนวทางที่จะนําไปกําหนดนโยบายในอนาคต

10 ประการ คือ (1) ขาดแผนแมบทการพัฒนาพื้นที่สูงทั้งประเทศ (2) ขาดคณะกรรมการประสานงานการ
พัฒนาพื้นที่สูงในภาพรวม (3) การกําหนดนโยบายพัฒนาการเกษตรและการใชที่ดินที่มีวัตถุประสงคเฉพาะดาน
มีผลกระทบตอพื้นที่สูง (4) มีการกําหนดนโยบายแตไมมีแผนปฏิบัติและการปฏิบัติลาชาไมสามารถรองรับ
ปญหาที่เกิดขึ้นได

จ