Page 27 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

1-1

บทที่ 1

บทนํา

1.1 ที่มาและความสําคัญ/หลักการและเหตุผล
ในชวงสามทศวรรษที่ผานมานี้ ปญหาการนําพื้นที่สูงซึ่งรวมถึงพื้นที่ภูเขาที่สวนใหญเปนพื้นที่ปาไม
ตนน้ําลําธารมาใชเพื่อการเกษตรและกิจกรรมอื่น ไดทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น เมื่อพื้นที่ปาไมที่ปกคลุมพื้นที่ภูเขา

และพื้นที่ที่มีความลาดชันสูงถูกทําลายลง นอกจากเปนการสูญเสียความสวยงามของทิวทัศนแลว ยังเกิดการ
ชะลางพังทลายของดินและดินถลมที่เกิดจากฝนตกหนัก กรมพัฒนาที่ดิน (2543: 37) ไดรายงานวามีการ
ชะลางพังทลายของดินในพื้นที่ที่มีความลาดชันมากกวา 35% มากถึง 95.22 ลานไร สงผลใหตะกอนดินลงมา
ทับถมพื้นที่ดานลางและลําน้ําธรรมชาติตางๆ ใหตื้นเขิน ในกรณีดินถลมนั้นไดเกิดขึ้นหลายครั้งตั้งแต

พ.ศ. 2531 ที่อําเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช พ.ศ. 2543 ที่อําเภอหลมสัก จังหวัดเพชรบูรณ พ.ศ. 2544
ที่อําเภอวังชิ้น จังหวัดแพร พ.ศ. 2549 ที่อําเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ และเมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม
พ.ศ. 2561 ที่อําเภอบอเกลือ จังหวัดนาน การเกิดดินถลมแตละครั้งไดสรางความเสียหายตอทรัพยสินและ
สูญเสียชีวิตตลอดมาอยางตอเนื่อง (กรมทรัพยากรธรณี, 2555: 1-2 ; 2561: 1)

นอกจากนี้การที่ปาไมซึ่งเปนตนน้ําลําธารไดถูกทําลายลงไดสงผลใหเกิดน้ําทวมและความแหงแลง
เกิดขึ้นในพื้นที่ตอนลาง ดังที่อนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ไดระบุ
ไววา “การสูญเสียพื้นที่ปาไมเปนสาเหตุสําคัญของการแปรสภาพเปนทะเลทรายที่เกิดขึ้นในภูมิภาคตางๆ

ของโลก” (UNCCD, 2000: 8)
ถึงแมวาภาครัฐไดมีนโยบายที่กําหนดไวในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับตางๆ
มติคณะรัฐมนตรี ระเบียบของคณะกรรมการที่เกี่ยวของ รวมทั้งผลการศึกษาและขอเสนอจากนักวิชาการสถาบันตางๆ
ตลอดจนผลการดําเนินโครงการตางๆ ที่ประสบความสําเร็จทั้งของภาครัฐและภาคเอกชน ในบางพื้นที่มาอยาง
ตอเนื่องก็ตาม แตมิใชเปนการแกปญหาในภาพรวมของชาติอยูในลักษณะดําเนินการของแตละหนวยงาน

ปญหาการบริหารจัดการพื้นที่ภูเขาและพื้นที่สูงจึงยังคงเกิดขึ้นและคาดวาจะทวีความรุนแรงยิ่งขึ้นดวย
แรงผลักดันจากประชากรที่เพิ่มขึ้น ซึ่งตางก็ตองการที่ดินเพื่อการเกษตรและกิจกรรมตางๆ รวมทั้งการ
เปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ หากสถานการณเปนไปเชนนี้จะสงผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ

โดยรวม ภาครัฐจึงจําเปนจะตองกําหนดนโยบายการบริหารจัดการพื้นที่ภูเขาและพื้นที่สูงในภาพรวมของชาติ
ขึ้นใหมโดยเร็ว
อยางไรก็ตามกอนที่จะมีการกําหนดนโยบายการบริหารจัดการพื้นที่ภูเขาและพื้นที่สูงของชาติขึ้นนั้น
ควรจะตองรวบรวมนโยบายของรัฐ แนวคิดจากขอเสนอในการศึกษาของนักวิชาการและสถาบันตางๆ รวมทั้ง

วิธีปฏิบัติของโครงการตางๆ ที่มีจํานวนมากในอดีตถึงปจจุบันใหเปนระบบเสียกอน เพื่อนํามาถอดเปนบทเรียน
และใชประกอบการตัดสินใจในการกําหนดนโยบายในการบริหารจัดการพื้นที่ภูเขาและพื้นที่สูงในอนาคต
การศึกษาครั้งนี้จะเปนการปริทรรศนนโยบายการบริหารจัดการพื้นที่สูงทั้งประเทศทุกดานทั้งเศรษฐกิจ
สังคม การเมือง ความมั่นคง และสิ่งแวดลอม รวมทั้งผลการศึกษาและขอเสนอในการบริหารจัดการพื้นที่สูงของ

นักวิชาการ สถาบัน มูลนิธิ และองคกรภาคเอกชน ตลอดจนโครงการพัฒนาในลักษณะตางๆ ที่ดําเนินการมาใน
อดีตจนถึงปจจุบัน
การศึกษาในลักษณะนี้ไมมีการดําเนินการมากอน