Page 21 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

นอกจากการลดลงของผลิตภาพการผลิตแลว ประเด็นที่มีการพูดถึงมากที่สุดเมื่อกลาวถึง

ผลกระทบของเกษตรกรสูงอายุ คือ ผลกระทบตอประสิทธิภาพการผลิต และความเหลื่อมล้ำในมิติ
ตางๆ ทั้งในเชิงเปรียบเทียบระหวางกลุมเกษตรกรสูงอายุกับเกษตรกรวัยอื่นๆ และภายในกลุม

เกษตรกรสูงอายุเอง ในประเด็นแรก สมมติฐานเบื้องตนคาดวาเกษตรกรสูงอายุจะมีประสิทธิภาพใน

การผลิตที่ต่ำกวาเกษตรกรกลุมอื่น หากเปนเชนนั้นจริง การออกแบบนโยบายของภาครัฐเพื่อใหความ
ชวยเหลือกลุมเปาหมายใหตรงตามเปาหมายก็ทำไดงาย อยางไรก็ตาม สมมติฐานดังกลาวอาจไมเปน

จริงเสมอ อาจเปนไปไดวาเกษตรกรสูงวัยมีแนวโนมที่จะลงทุนหรือใชเครื่องมือสมัยใหมมากกวากลุม
อื่นเนื่องจากมีเงินทุนหรือทรัพยสินมากกวา ขณะที่การรับรูขาวสารดานการผลิตและการตลาดสินคา

เกษตรของเกษตรกรสูงอายุอาจไมนากังวลอยางที่คาดการณ หากเกษตรกรกลุมนี้อาศัยอยูกับ

ลูกหลานและมีการถายทอดความรูระหวางรุนอายุอยางสม่ำเสมอ
ในแงการผลิต หากแรงงานวัยทำงานหรือเทคโนโลยีไมสามารถเพิ่มขึ้นไดเทาทันกับจำนวน

แรงงานสูงอายุที่มากขึ้น การชราภาพของเกษตรกรจะสงผลใหประสิทธิภาพทางการผลิตโดยรวมของ
ภาคเกษตรลดลง สาเหตุอาจเปนเพราะการใชปจจัยการผลิตของเกษตรกรสูงอายุจะต่ำกวาระดับที่

เหมาะสมหากการผลิตดังกลาวใชปจจัยทุนที่สูงและตองการการควบคุมดูแลอยางใกลชิด โดยเฉพาะ

อยางยิ่งกรณีฟารมขนาดใหญ ดังนั้น เกษตรกรจำนวนไมนอยอาจเลือกปลอยที่ดินวางเปลาโดยไมใช
ประโยชนใดๆ หรืออาจลดขนาดที่ดินทำกินโดยการแบงที่ดินเปนแปลงยอยใหกับลูกหลาน หรือเพื่อ

ปลอยเชาใหกับเกษตรกรรายอื่น พฤติกรรมการตัดสินใจใชปจจัยที่ดินดังกลาวจะสงผลกระทบตอทั้ง

อุปสงคและอุปทานในตลาดซื้อขายและตลาดเชาที่ดิน และประสิทธิภาพของตลาดที่ดินในการ
เคลื่อนยายที่ดินระหวางครัวเรือนนี้เองมีบทบาทอยางมากตอการขยายขนาดฟารม และแรงจูงใจใน

การนำเครื่องจักรและเทคโนโลยีมาใชในการผลิต (อุชุก ดวงบุตรศรี 2560) เกษตรกรสูงวัยเองก็
จำเปนตองปรับเปลี่ยนวิถีการดำรงชีพ ซึ่งอาจหมายถึงความหลากหลายของการเพาะปลูกและ

แหลงที่มาของรายไดที่เปลี่ยนไป พืชไรเศรษฐกิจบางชนิดที่มีกระบวนการเพาะปลูกและเก็บเกี่ยวที่

งายและสะดวกอาจเพิ่มจำนวนมากขึ้นในอนาคตตามจำนวนผูสูงอายุ ขณะที่พืชสวนและไมผลอาจลด
จำนวนลง แตก็เปนที่ทราบกันดีวาพืชไรมักประสบกับปญหาราคาตกต่ำ ดังนั้นจึงเปนที่นาสนใจวา

ครัวเรือนที่มีสัดสวนผูสูงอายุสูงจะมีวิธีการบริหารจัดการกับรายไดทางการเกษตรที่ลดลงอยางไร
สวนมากแลว สมาชิกในครัวเรือนตองชวยกันดิ้นรนในการแสวงหาชองทางเพื่อเพิ่มรายไดนอกภาค

เกษตรใหหลากหลายมากขึ้น แตขนาดครัวเรือนที่เล็กลง (ดังเชนในปจจุบัน) และระดับการศึกษาที่ไม

สูงของเกษตรกรสูงวัยไดจำกัดโอกาสในการสรางความหลากหลายทางรายไดดังกลาว บางครัวเรือน
จำเปนตองกูเงินเพื่อนำมาใชเปนคาใชจายในการดำรงชีวิตมากขึ้น และสิ่งที่ตามมาจากหนี้สินที่ซึ่งไม

กอใหเกิดรายไดนี้ก็คือความยากจนและความเหลื่อมล้ำในมิติตางๆ ที่ทวีความรุนแรงมากขึ้น

การสะสมหนี้สินของครัวเรือนผูสูงอายุสรางความกังกลหลายประการ ประการแรก หาก
ผูสูงอายุมีการสะสมทรัพยสินและการออมไมเพียงพอตอคาใชจายใชจาย คนกลุมนี้จึงจำเปนตองใช

แรงงานในภาคเกษตรตอไปเพื่อหารายไดมาจุนเจือตนเองและครอบครัว สงผลใหภาคเกษตรสะสม

1-2