Page 20 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

บทที่ 1 (แผนงาน)

ผลกระทบของสังคมผูสูงวัยตอการผลิตในภาคเกษตรและความเหลื่อมล้ำ

ของครัวเรือนเกษตรกรในชนบทของประเทศไทย (ภาพรวม)

1.1 บทนำ

1.1.1 ที่มาและความสำคัญ
ประเทศไทยเริ่มเขาสูสังคมผูสูงวัยตั้งแตป พ.ศ. 2548 ดังเห็นไดจากจำนวนประชากรที่อายุมากกวา

60 ป ไดเพิ่มขึ้นและคิดเปนสัดสวนที่มากกวารอยละ 10 ของประชากรทั้งประเทศ ในป พ.ศ. 2560
ประชากรไทยมีจำนวน 64.63 ลานคน และเปนประชากรที่มีอายุตั้งแต 60 ปขึ้นไป จำนวน 10.26

ลานคน คิดเปนรอยละ 15.82 ของประชากรทั้งหมด (กรมการปกครอง 2561) สาเหตุที่ประเทศไทย

ตองเผชิญกับการเปนสังคมผูสูงวัยอยางรวดเร็วมีสาเหตุจากอัตราเจริญพันธุรวม (Total fertility) ที่
นอยลง และอายุขัยเฉลี่ยของประชากรที่เพิ่มมากขึ้น ซึ่งเพิ่มจากเดิม 54.70 ป ในป พ.ศ. 2503 เปน

75.07 ป ในป พ.ศ. 2558 (World Bank 2017) การเขาสูสังคมผูสูงอายุของประเทศไทยสงผลกระทบ
โดยตรงตอกำลังแรงงานในภาคการผลิตสาขาตางๆ โดยการลดลงของปริมาณและคุณภาพของ

แรงงานจะทำใหเศรษฐกิจของประเทศเกิดการชะลอตัว ภาคครัวเรือนก็จำเปนตองลดการใชจาย

ขณะที่สัดสวนของหนี้สินตอรายไดที่เพิ่มขึ้นกอใหเกิดความไมมั่นคงทางการเงินของครัวเรือน ทั้งนี้
ระดับความรุนแรงของผลกระทบที่เกิดขึ้นในแตละสาขาการผลิตยอมแตกตางกัน และแปรผันตาม

สัดสวนจำนวนแรงงานสูงอายุและปจจัยเกี่ยวเนื่องที่เปนตัวกำหนดผลิตภาพของแรงงานในสาขานั้นๆ

การกระจุกตัวของแรงงานสูงอายุในภาคเกษตรสงผลใหผลิตภาพแรงงานในภาคเกษตรนา
เปนหวงอยางยิ่ง จากผลการสำรวจภาวะการทำงานของไทยในป 2561 พบวาแรงงานในภาคเกษตรมี

มากถึง 13.36 ลานคน ซึ่งคิดเปนสัดสวนที่สูงถึงรอยละ 46.89 ของแรงงานทั้งประเทศ สถิติจากสำมะ
โนเกษตรระบุวา สัดสวนของแรงงานสูงอายุที่มีอายุมากกวา 60 ป เพิ่มขึ้นจากรอยละ 13 ในป 2546

เปนรอยละ 19 ในป 2556 ซึ่งสูงกวาคาเฉลี่ยของประเทศในป 2560 (Attavanich et al. 2019) หาก

ผลิตภาพของแรงงานในภาคเกษตรแปรผกผันกับอายุเกษตรกรในชวงวัยสูงอายุ ภาคเกษตรของไทยก็
กำลังตกอยูในสถานการณที่ลำบาก เพราะแรงงานสูงอายุสวนมากขาดวุฒิการศึกษาและทักษะวิชาชีพ

ที่เอื้อตอการสะสมทรัพยสินในชวงวัยทำงาน รวมถึงการโอกาสในการหางานนอกภาคเกษตรเมื่อเขาสู
วัยชราก็ทำไดยาก ดวยเหตุนี้ เกษตรกรสูงวัยจำนวนมากจึงจำเปนตองทำการเกษตรตอไป พรอมๆ กับ

รายไดที่ลดลงและการสะสมทรัพยสินที่ไมเพียงพอเพื่อใชจายในวัยชรา ในทางตรงขาม การศึกษาที่

สูงขึ้น ความยากลำบากในการทำการเกษตร และคาจางที่สูงกวาในภาคอุตสาหกรรมและบริการ
สงผลใหแรงงานวัยหนุมสาวนิยมยายถิ่นฐานจากชนบทเขาสูเมือง ภาคเกษตรจึงมีการกาวเขาสูสังคม

ผูสูงอายุเร็วกวาภาคการผลิตอื่นๆ

1-1