Page 89 -

โครงการรวบรวมและจัดทําวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

วารสารวนศาสตร 31 (3) : 85-91 (2556) 87
์

ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม (นิรนาม, 2549) และ ศึกษาครั้งนี้คือโครงการชลประทานจอมทอง นครหลวง
ด�าเนินการให้มีการรวมกลุ่มผู้ใช้น�้าอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้ เวียงจันทน์ ประกอบด้วย 5 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านจอมทอง
เพื่อเป็นศูนย์กลางในการติดต่อประสานงานและให้ บ้านเจียมปาง บ้านป่าฝาง บ้านสว่าง และบ้านฮอม
ความรู้เกี่ยวกับการใช้น�้าชลประทาน ทั้งนี้มีวัตถุประสงค์ของการศึกษาดังต่อไปนี้ 1) เพื่อ
โครงการชลประทานจอมทอง นครหลวง ศึกษาสภาพเศรษฐกิจ สังคม ของกลุ่มผู้ใช้น�้าชลประทาน
เวียงจันทน์ ตั้งอยู่อ�าเภอหาดชายฟองโครงการมีพื้นที่ ในโครงการชลประทานจอมทอง นครหลวงเวียงจันทน์
2,732ไร่ ระบบหัวงานใช้เครื่องสูบน�้า (ปั๊ม) แบบเรือแพ 2) เพื่อศึกษาบทบาทของกลุ่มผู้ใช้น�้าชลประทานและ

ขนาด 75 กิโลวัตต์ ต่อชั่วโมงสูบน�้าจากแม่น�้าโขง ปัจจัยที่มีผลต่อการบริหารจัดการน�้าของกลุ่มผู้ใช้น�้าใน
แล้วส่งผ่าน ระบบคลองชลประทานมีความยาวของ โครงการชลประทานจอมทอง นครหลวงเวียงจันทน์
คลองเหมืองสายหลักยาว 610 เมตร สายสองยาว และ 3) เพื่อให้ข้อเสนอแนะต่อการพัฒนาบทบาทของ
5,725 เมตร และสายสามยาว 3,911 เมตร และมีการ กลุ่มผู้ใช้น�้าชลประทานในโครงการชลประทานจอมทอง
จัดตั้งองค์กรผู้ใช้น�้าขึ้น เพื่อท�าหน้าที่บริหารการใช้น�้า นครหลวงเวียงจันทน์
ในเขตพื้นที่รับน�้าของตน แต่ในการบริหารการจัดการ ผู้วิจัยได้น�าแนวคิด ทฤษฎี และผลงานวิจัยที่
น�้าโดยกลุ่มเองนั้น มีปัญหาในด้านการจัดการน�้า คือ เกี่ยวข้องมาเป็นแนวทางในการศึกษาวิจัย โดยแบ่งเป็น
แผนการรับน�้าไม่ไปตามที่ประชุมตกลงกันไว้ กลุ่มยัง 5 หัวข้อดังนี้ 1) แนวความคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับบทบาท
ไม่ท�าหน้าที่ดูแลและบ�ารุงรักษาและไม่ทราบถึงบทบาท 2) แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการบริหารงาน 3) กลุ่ม

หน้าที่ของตนเอง การบริหารงาน ขาดทุนในการ ผู้ใช้น�้าชลประทาน 4) ทรัพยากรน�้า และ 5) ลักษณะ
หมุนเวียน ขาดการให้ความร่วมมือ และประสานงาน พื้นที่ศึกษา
ร่วมกับเจ้าหน้าที่ และขาดค�าแนะน�าจากนักวิชาการ กรอบแนวคิดในการวิจัยมีดังนี้ ตัวแปรอิสระ
ทั้งนี้ได้มีการศึกษาการบริหารงานของกลุ่มผู้ใช้น�้า ได้แก่ 1) ปัจจัยด้านบุคคล เศรษฐกิจและสังคม ได้แก่
ชลประทานในโครงการส่งน�้าโดยพิศาล (2542) พบว่า เพศ อายุ ระดับการศึกษา ต�าแหน่งทางสังคมในชุมชน
การบริหารงานของกลุ่มเป็นแบบอย่างที่ไม่เป็นทางการ อาชีพหลัก อาชีพรอง รายได้ของครอบครัวต่อปี หนี้สิน
และไม่เป็นไปตามการบริหารที่กรมชลประทานระบุไว้ และการออมเงิน และ 2) ปัจจัยที่เกี่ยวข้องได้แก่ ที่ตั้ง

เนื่องจากเกษตรผู้ใช้น�้ายังขาดความรู้ความเข้าใจเกี่ยว ของแปลงเพาะปลูก การได้รับประโยชน์จากโครงการ
กับทักษะการบริหารงานของกลุ่ม ขณะที่อดิศักดิ์ (2549) ชลประทาน การจัดสรรน�้าในคูส่งน�้า สภาพการรับน�้า
พบว่า กลุ่มบางส่วนยังมีความคิดว่า รัฐเป็นผู้ลงทุน ชลประทานส�าหรับการปลูกพืชฤดูแล้ง การมีส่วนร่วม
สร้างโครงการสูบน�้าด้วยไฟฟ้าให้ จึงต้องมีมาตรการ ในการวางแผนการใช้น�้าจากพื้นที่ การจัดท�าแผนใน
ในการบ�ารุงรักษาให้ด้วย ซึ่งเป็นเหตุท�าให้เกิดปัญหา การใช้น�้า การประชุมเพื่อวางแผนการใช้น�้าสู่พื้นที่การ
ตามมา ดังนั้นแม้ว่าโครงการชลประทานมีประสิทธิภาพ เกษตร ความเพียงพอของปริมาณน�้าใช้ต่อพื้นที่การเกษตร
เพียงใด ก็ไม่ได้หมายความว่าจะแก้ไขปัญหาการขาด การได้รับข่าวสารในด้านการบริหารจัดการใช้น�้าของ
แคลนน�้าในการเพาะปลูกของกลุ่มได้ ถ้าตราบใดที่ยัง ชุมชน การมีส่วนร่วมในการวางแผนการกระจายน�้า
ไม่มีการบริหารการจัดสรรน�้าให้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ (จัดสรรน�้า) การจัดรอบเวรการรับน�้า การปฏิบัติตาม

ด้วยเหตุผลดังกล่าว จึงมีความจ�าเป็นอย่างยิ่ง ข้อตกลง การประชุมสมาชิกกลุ่มผู้ใช้น�้า สภาพคูส่งน�้า
ที่จะต้องมีการศึกษา ทั้งนี้เพื่อที่จะได้น�าผลการศึกษา และอาคารชลประทานในเขตพื้นที่เพาะปลูก และปัญหา
มาใช้ประโยชน์ในการบริหารจัดการน�้าและหน่วยงาน ของการใช้น�้าชลประทาน ส่วนตัวแปรตาม ได้แก่
ต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง และในพื้นที่อื่นต่อไป ขอบเขตการ บทบาทการจัดการน�้าของกลุ่มผู้ใช้น�้า ประกอบด้วย