Page 35 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

24 วารสารมนุษยศาสตร์

ค าว่า “อาธิไท้โพธิบาทว์” หมายถึง ความรู้ว่าด้วยเหตุอันไม่เป็นมงคลที่
เกิดจากเทวดาผู้เป็นใหญ่ คือเทวดารักษาทิศทั้ง 8 องค์ ได้แก่ พระอินทร์ พระเพลิง
พระยม พระนารายณ์ พระพิรุณ พระพาย พระโสม และ พระไพสพ ความหมาย

ดังกล่าวนี้สอดคล้องกับเนื้อหาของวรรณกรรมค าพยากรณ์เรื่อง “อาธิไท้โพธิบาทว์”
ที่กล่าวถึงลักษณะของอุบาทว์ต่างๆ อันเกิดจากเทวดารักษาทิศทั้ง 8 องค์นั้น

ณัฏฐภัทร จันทวิช (2530: 180-181) ได้กล่าวไว้ในหนังสือพระราชพิธี
บรมราชาภิเษกว่า “อาธิไท้โพธิบาทว์” เป็นค าที่ใช้เรียกเทวดารักษาทิศทั้ง 8 ทิศ
ซึ่งตามคัมภีร์ฮินดูเรียกว่า อัษฎิกบาล มี 8 องค์ ได้แก่ พระอินทร์เป็นเทวดารักษา
ทิศบูรพา พระเพลิงเป็นเทวดารักษาทิศอาคเนย์ พระยมเป็นเทวดารักษาทิศ

ทักษิณ พระนารายณ์เป็นเทวดารักษาทิศหรดี พระพิรุณเป็นเทวดารักษาทิศ
ประจิม พระพายเป็นเทวดารักษาทิศพายัพ พระโสมเป็นเทวดารักษาทิศอุดร และ
พระไพสพเป็นเทวดารักษาทิศอิสาน

ประวัติและบทบำทหน้ำที่ของเทวดำรักษำทิศ

เทวดาที่รักษาทิศทั้งแปดมีความเป็นมาและบทบาทหน้าที่ ดังนี้

1. พระอินทร์ เทวดาผู้รักษาทิศตะวันออก ในคัมภีร์เพทกล่าวว่าเป็น
เทพที่ยิ่งใหญ่กว่าเทพองค์อื่นๆ เป็นเจ้าแห่งสายฟ้าผู้ถืออสุนีบาต บางต ารากล่าว
ว่าพระอินทร์มีหน้าที่คอยขับไล่และประหารเหล่าอสูร ทั้งยังคอยให้ความสว่างและ

ความชุ่มชื่นอันเป็นประโยชน์แก่การเพาะปลูก ต่อมาในสมัยมหากาพย์พระอินทร์
ถูกลดบทบาทลงทั้งยังถูกกล่าวถึงว่าเป็นผู้ที่มีความประพฤติไม่ดีอยู่หลายครั้ง
นอกจากสายฟ้าหรือวัชระแล้วพระอินทร์ยังมีอาวุธ คือ ธนู ร่างแห และพระขรรค์ มี
พาหนะ 3 ชนิด คือ รถทองเทียมด้วยม้าสีแดงชื่อวิมานหรือเวชยันต์ ม้าทรงสีขาว
ชื่ออุจไฉหศระวัส และช้างทรงชื่อไอราวัต (ไอยราพต) หรือเอราวัณ (พระบาทสมเด็จ
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, 2503: 60–61; เสฐียรโกเศศ, 2515: 14; ส. พลายน้อย,

2519: 226–228; มาลัย, 2541: 134–143)