Page 72 -
P. 72
โครงการรวบรวมและจัดทําวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
บทความนี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของความพยายามในการเสนอมุมมองที่หลากหลายในการท�าความ
เข้าใจการเคลื่อนไหวทางศาสนาซึ่งเกิดขึ้นในสังคมกัมพูชาและได้รับความนิยมในสังคมไทยปัจจุบัน แม้
ต้นทางอาจมีลักษณะร่วมกันทั้งในแง่แนวคิด เครือข่าย และผู้คน แต่ด้วยลักษณะของ “การเดินทาง” นั้น
ธรรมยาตราก็เป็นเครื่องพิสูจน์ว่า การเดินทางดังกล่าวเป็น “การเดินทางของความหมาย” กล่าวคือความ
หมายของการเดินทางมีความเปลี่ยนแปลงไปตามเส้นทางที่เดินหรือในสังคมที่เดิน ซึ่งผู้ที่เข้าร่วมเดินได้
ร่วมกันผลิตหรือช่วงชิงความหมายซึ่งจะส่งผลให้ “ความหมายของการเดินทาง” นั้นมีหลากหลายนัย จาก
มุมมองการศึกษาธรรมยาตราก่อนหน้านี้ที่เน้นมิติทางการต่อสู้ทางการเมือง และแนวคิดพุทธศาสนาเพื่อ
สังคมนั้นผู้เขียนสังเกตว่าแนวทางดังกล่าวอาจอธิบายธรรมยาตราที่เดินทางอยู่สังคมไทยได้เหมาะสมกว่า
ในขณะที่ในสังคมเขมรซึ่งผู้เขียนได้แสดงให้เห็นว่าการก่อตัวของธรรมยาตรานั้นสัมพันธ์กับระยะเปลี่ยน
ผ่านและการพลัดถิ่นฐานนั้นคือสิ่งที่ปรากฏอยู่ในความหมายของการเดินทางอันศักดิ์สิทธิ์แบบธรรมยาตรา
การพิจารณาในแนวทางนี้จ�าเป็นต้องอาศัยภูมิหลังทางวัฒนธรรมเข้ามาช่วยในการอธิบายเพื่อให้เห็นแง่
มุมที่สลับซับซ้อนเกินกว่าการอธิบายการเคลื่อนไหวทางศาสนาว่าเป็นปฏิบัติการต่อต้านอ�านาจรัฐหรือเป็น
แนวคิด “พุทธศาสนาเพื่อสังคม” ซึ่งเป็น “เรื่องใหม่” โดยละเลยที่จะส�ารวจตรวจสอบเค้าความหมายที่มี
อยู่เดิมในสังคมที่ศึกษา
บรรณานุกรม
ชยันต์ วรรธนะภูติ. 2553. สัมภาษณ์, 1 มิถุนายน.
ณภคดล กิตติเสนีย์. 2554. “ธรรมยาตรากับการพเนจรโดยสมัครใจในสังคมเขมรหลังศูนยศักราช.” วิทยานิพนธ์
สังคมวิทยาและมานุษยวิทยามหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
พระไพศาลวิสาโล. 2549. ความเป็นมาของธรรมยาตรา. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.visalo.
org/DhammaWalk/article001.htm [วันที่ที่เข้าถึง 8 เมษายน].
พัฒนา กิติอาษา. 2553. สัมภาษณ์, 21 กรกฎาคม.
เสมอชัย พูลสุวรรณ. 2552. รัฐฉาน (เมืองไต): พลวัตของชาติพันธุ์ในบริบทประวัติศาสตร์และสังคมการเมือง
ร่วมสมัย. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
อภิญญา เฟื่องฟูสกุล. 2541. ศาสนทัศน์ของชุมชนเมืองสมัยใหม่: ศึกษากรณีวัดพระธรรมกาย. กรุงเทพฯ: ศูนย์
พุทธศาสน์ศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
_________. 2551. มานุษยวิทยาศาสนา: แนวคิดพื้นฐานและข้อถกเถียงทางทฤษฎี. เชียงใหม่: ภาควิชา
สังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
64 วารสารมนุษยศาสตร์ ปีที่ 18 ฉบับที่ 1 พ.ศ. 2554
