Page 383 -
P. 383
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
1.3 ข้อมูลดินจากรายงานการส�ารวจดิน
หากเกษตรกรมิได้เก็บตัวอย่างดินในนาไปวิเคราะห์ดินทางเคมีโดยตรง แต่ข้อมูลที่เกษตรกร
เข้าถึงได้เป็นข้อมูลทางอ้อม เช่น เป็นผลการวิเคราะห์ดินจากชุดดินเดียวกัน หรือผลการวิเคราะห์ของ
ตัวอย่างที่เก็บจากท้องที่ใกล้เคียงกัน แม้จะใช้เป็นแนวทางในการประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดินของ
พื้นที่เป้าหมายได้ระดับหนึ่ง แต่ความแม่นย�าในการใช้งานย่อมน้อยกว่า เมื่อเปรียบเทียบกับข้อมูลจาก
การวิเคราะห์ดินจากพื้นที่นั้นโดยตรง
ในที่นี้จะกล่าวถึงลักษณะของข้อมูลดิน จากรายงานการส�ารวจและจ�าแนกดินพอสังเขป การ
จ�าแนกดินของประเทศไทยในขั้นต�่าแบ่งเป็นวงศ์ดิน (family) แล้วแบ่งย่อยต่อไปเป็นชุดดิน (soil series)
(คณาจารย์ภาควิชาปฐพีวิทยา, 2548)
วงศ์ดิน แบ่งโดยใช้ลักษณะดินที่มีผลต่อการจัดการ และการตอบสนองของพืช โดยทั่วไปใช้
ความแตกต่างของเนื้อดิน แร่วิทยาของดิน อุณหภูมิดิน ปฏิกิริยาของดินและความลึกของดินเป็นหลัก
ชุดดิน เป็นการแบ่งหน่วยดินเจาะจงที่สุด ที่แยกออกจากกันภายในวงศ์ดินหนึ่งๆ โดยใช้ชนิด
และการจัดเรียงตัวของชั้นดิน ซึ่งเป็นลักษณะของดินหนึ่ง
ในการส�ารวจดินนั้นได้มีการขุดหลุมดินและศึกษา
ลักษณะต่างๆ ของหน้าตัดดิน (soil profile) และการเรียง
ของชั้นดิน (soil horizons) ในหลุมดินที่ขุดขึ้น (ภาพที่
4.1) อันเป็นลักษณะส�าคัญที่ใช้ในการจ�าแนกชุดดิน
หน้าตัดดินเป็นผิวด้านข้างของดินที่ตัดลงไปจาก
ผิวหน้าดินในทางดิ่ง
ชั้นดิน คือ ชั้นๆ หนึ่งของวัสดุดินที่วางตัวขนาน
กับผิวหน้าของดิน ส�าหรับชั้นดินหลัก เช่น ชั้นอินทรีย์ (O)
ชั้น A, E, B และ C ซึ่งแต่ละชั้นดินหลักมีลักษณะและ
องค์ประกอบเฉพาะของชั้นดินที่ท�าให้จ�าแนกได้
ส�าหรับลักษณะทางสัณฐานวิทยาของดินนั้น ได้มี
การบันทึกลักษณะที่พบในหน้าตัดดินและในแต่ละชั้นดิน ภาพที่ 14.1 ลักษณะของหน้าตัดดิน
เช่น สีของดิน เนื้อดิน โครงสร้างดิน การยึดตัวของดิน ในหลุมดินที่ขุด เพื่อการส�ารวจดิน
สภาพกรดด่างของดิน (ดังรายละเอียดในบทที่ 3)
นอกจากนั้นยังเก็บตัวอย่างดินจากแต่ละชั้นดินมาวิเคราะห์ทางเคมี เช่น สภาพกรดด่างของดิน
ความจุในการแลกเปลี่ยนแคตไอออน (CEC) ความอิ่มตัวด้วยเบส (BS) ปริมาณอินทรียวัตถุ ฟอสฟอรัส
ที่เป็นประโยชน์ และโพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้ อันเป็นข้อมูล ณ วันที่ด�าเนินการส�ารวจดิน อย่างไร
ก็ตาม ในภายหลังกรมพัฒนาที่ดินได้ด�าเนินการเก็บตัวอย่างดินใหม่เป็นครั้งคราว เพื่อปรับปรุงให้ฐาน
ข้อมูลดินมีความทันสมัยขึ้นตามล�าดับ
ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว ความอุดมสมบูรณ์ของดินนา 379
