Page 178 -
P. 178
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
(2) วิถีซิมพลาสต์ ไอออนในสารละลายดินบริเวณราก เข้าสู่กลไกการดูดด้วยโปรตีนขนส่ง
ที่เซลล์ผิวราก หรือเซลล์ใดเซลล์หนึ่งในคอร์เทกซ์ ไอออนที่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์แล้วและอยู่ในเซลล์ใดเซลล์หนึ่ง
จะเคลื่อนย้ายระหว่างเซลล์จากเซลล์หนึ่งไปยังเซลล์ข้างเคียงในแนวรัศมีของราก โดยผ่านพลาสโมเดสมาตา
(เส้นผ่าศูนย์กลาง 20-60 นาโนเมตร ความถี่ 15 อัน/พื้นที่ 1 ตารางไมโครเมตร) จากเซลล์ผิวรากจนถึง
เซลล์ชั้นสุดท้ายของคอร์เทกซ์ แล้วผ่านพลาสโมเดสมาตาที่เชื่อมกับเซลล์ในชั้นเอนโดเดอร์มิส เซลล์ในชั้น
เพริไซเคิลและเซลล์พาเรงคิมาที่ล้อมรอมไซเล็มเวสเซล เพื่อล�าเลียงเข้าสู่เวสเซลอันเป็นท่อล�าเลียงน�้าและ
ธาตุอาหารจากรากสู่ส่วนเหนือดินต่อไป
3
ล�าต้น
ส่วนเหนือดิน (shoot) ของข้าวประกอบด้วยล�าต้น (culm) และใบ (leaf) เมื่อเมล็ดงอกในดิน
และไม่มีแสง เนื้อเยื่อหุ้มยอดอ่อนซึ่งมีลักษณะเป็นกรวยกลมครอบยอดอ่อนภายใน จะเริ่มโผล่ออกมาจาก
เมล็ดและแทงดินจนโผล่พ้นผิวดิน เนื่องจากปล้องแรกหรือมีโซโคทิล ซึ่งอยู่ที่ฐานของเนื้อเยื่อหุ้มยอดอ่อน
ได้ยืดตัวให้ยาวขึ้น เมื่อเนื้อเยื่อหุ้มยอดอ่อนโผล่พ้นผิวดินแล้ว ยอดอ่อนภายในซึ่งบอบบางมากจึงแทงทะลุ
เยื่อหุ้มออกมาอย่างปลอดภัย เนื่องจากไม่ต้องเสียดสีกับดิน
ล�าต้นของข้าว (culm) ประกอบด้วยข้อ (node) และปล้อง (internode) ข้อเป็นส่วนของล�าต้น
ที่ส่วนในมีเซลล์อยู่เต็ม ส่วนนอกเป็นที่เกิดของใบและตา โดยตาอยู่เหนือข้อเล็กน้อย มีกาบหุ้ม ตาอาจ
เติบโตเป็นใบ หรือเป็นแขนง หรือหน่อ (tiller) ในข้อมีเนื้อเยื่อเรียกว่าผนังกั้นที่ข้อ (nodal septum)
ท�าหน้าที่แบ่งปล้องออกจากกัน ปล้องของล�าต้นข้าวส่วนที่อ่อนจะมีผิวเรียบและข้างในตัน ส่วนปล้องซึ่ง
เติบโตเต็มที่แล้ว ผิวนอกเป็นร่องเล็กๆ และภายในกลวง ปล้องบนยาวกว่าปล้องล่าง ส�าหรับปล้องล่างๆ
สั้นและหลายปล้องอยู่ชิดกัน ท�าให้ล�าต้นส่วนล่างแข็งแรง
หน่อหรือแขนงแตกออกจากล�าต้นโดยแตกสลับข้างกัน (alternate pattern) แขนงที่แตกจาก
ล�าต้นหลักหรือต้นแม่เรียกว่าแขนงล�าดับแรก (primary tiller) ซึ่งเกิดจากข้อที่อยู่ล่างสุดก่อน ระหว่าง
แขนงกับต้นจะมีโพรฟิลล์ (prophyll) ลักษณะคล้ายกาบใบกั้นอยู่ ข้อล่างของแขนงล�าดับแรกจะแตก
แขนงออกไปได้อีกเป็นแขนงล�าดับที่สอง (secondary tiller) แขนงใหม่ที่แตกออกจากแขนงล�าดับที่สอง
เรียกว่าแขนงล�าดับที่สาม (tertiary tiller)
ล�าต้นข้าวที่เติบโตเต็มที่แล้ว ประกอบด้วยเนื้อเยื่อชั้นผิว มัดท่อล�าเลียง เนื้อเยื่อพื้น และ
แอเรงคิมาส่วนกลาง
174 สัณฐานวิทยาของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
