Page 33 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

บัณฑูร เศรษฐศิโรตม และเจษฎ โทณะวณิก (2547: 5) กลาววา ภูมิปญญาทองถิ่น หมายถึง ความรู

ความคิด ความเชื่อ ความสามารถ ความชัดเจนที่เกิดขึ้นในกลุมชนที่ไดมาจากประสบการณที่สั่งสมไวในการ
ปรับตัวและดํารงชีพในสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ สังคม และวัฒนธรรมที่ไดมีการพัฒนา การสืบสานกันมา

และเปนความรู ความคิด ความเชื่อที่เปนผลของการใชสติปญญาปรับตัวกับสภาวะตางๆ ในถิ่นฐานที่ชุมชน

นั้นๆ ตั้งหลักแหลง อีกทั้งยังไดมีการติดตอแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับกลุมชนอื่นๆ มีการรับหรือปรับเปลี่ยน
นํามาสรางประโยชนหรือแกไขปญหาไดในสิ่งแวดลอม สังคม และวัฒนธรรมของกลุมชนนั้นๆ

โกวิทย พวงงาม (2553: 398) กลาววา ภูมิปญญาทองถิ่น (Local Wisdom) หมายถึง กระบวนทัศน
หรือองคความรูของคน หรือกลุมคนในถิ่นใดถิ่นหนึ่ง อันเกิดจากการถายทอดมาจากบรรพบุรุษหรือจาก

ประสบการณที่ผานการกลั่นกรอง สั่งสม คิดวิเคราะหและนํามาใชจนเกิดผล โดยอาศัยการเรียนรูที่เชื่อมโยง
กับวิถีชีวิต เปนรากฐานของความรูชาวบาน ซึ่งมีลักษณะเปนนามธรรมและรูปธรรม สามารถประยุกตใชได

ตั้งแตระดับปจเจกบุคคลไปจนถึงระดับสังคมไดอยางสอดคลองและสมดุล มีความเปนลักษณะเฉพาะตาม

บริบทของชุมชนหรือทองถิ่นนั้นๆ
เทิดชาย ชวยบํารุง (2554: 40) กลาววา ภูมิปญญาทองถิ่น หมายถึง ความรูของคนไทยในทองถิ่น

ซึ่งไดมาจากประสบการณและความริเริ่มของคนในทองถิ่น รวมทั้งความรูที่สั่งสมมาแตบรรพบุรุษ สืบทอดจาก

รุนสูรุน ระหวางการสืบทอดมีการปรับ ประยุกตและเปลี่ยนแปลง พัฒนา สูญสลายหายไปบางและเกิดเปน
ความรูใหมตามยุคสมัย หรืออาจกลาวไดวาภูมิปญญาทองถิ่นเปนการใชภูมิปญญาหรือความรูในทองถิ่นเพื่อ

การพัฒนาทองถิ่นซึ่งเปนความรูชุดใหม

อมรรัตน อนันตวราพงษ (2560: 21) กลาววา ภูมิปญญาเปนรากฐานในการดําเนินชีวิตของชาวบานที่
เกิดจากการสั่งสมมาเปนระยะเวลายาวนาน “ภูมิปญญาไทย” จึงเปนการถายทอดวัฒนธรรมอยางลึกซึ้งเพื่อให

เขาใจถึงมูลเหตุแหงการสรางสรรคอยางชาญฉลาด แสดงถึงความมีภูมิปญญาของคนไทยในยุคสมัยหนึ่ง
ที่สามารถคิดคนสิ่งที่เปนระเบียบแบบแผนและมีรูปแบบที่ยอมรับกันภายในสังคม เพื่อเอื้อประโยชนตอการ

ดํารงชีวิตอยูรวมกันในสังคมนั้น และยังคงไวซึ่งคุณคาแหงความงามและศิลปะ ถายทอดจากคนรุนหนึ่งไปสูคน

อีกรุนหนึ่งดวยวิธีการตางๆ ที่แตกตางกันไปตามสภาพแวดลอมของแตละทองถิ่น หรืออาจกลาวไดวา
ภูมิปญญาไทยไดแสดงใหเห็นถึงศักยภาพหรือความสามารถของชาวบานและชุมชนในการปรับใชวัฒนธรรมให

เปนกระบวนการเชื่อมโยงระหวางอดีตจนถึงปจจุบัน ทําใหชาวบานและชุมชนในทุกภาคของประเทศไดปรับ
หรือประยุกตเอาวัฒนธรรม ตลอดจนผลิตภัณฑที่สรรคสรางขึ้นใหมมาใชในการพัฒนาคุณภาพชีวิตอยาง

กวางขวาง ทั้งในกิจกรรมดานเศรษฐกิจ สังคม ประเพณี และศิลปวัฒนธรรมของคนในชุมชน ในการปองกัน

หรือแกไขปญหาโดยยึดหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช เพื่อใหเขาใจถึงสายกลางของชีวิตและเพื่อ
คงไวซึ่งทฤษฎีของการพัฒนาที่ยั่งยืน ในสังคมระดับทองถิ่นและตลาดระดับสากลในแนวทางที่สมดุลกับสภาวะ

ของประเทศที่ทันสมัยและกาวสูความเปนสากลไดโดยปราศจากการตอตานกระแสโลกาภิวัตน

จากการศึกษาเอกสารวิชาการตางๆ ที่เกี่ยวของ ผูวิจัยเห็นวานิยามความหมายของเทิดชาย ชวยบํารุง
(2544: 40) มีความชัดเจนและครอบคลุมมากที่สุด ที่วาภูมิปญญาทองถิ่น หมายถึง ความรูของคนในทองถิ่น

ซึ่งไดมาจากประสบการณและความริเริ่มของคนในทองถิ่น รวมทั้งความรูที่สั่งสมมาแตบรรพบุรุษ สืบทอดจาก

2 - 14