Page 88 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

จากการเกษตรปกอน ทั้งนี้ พบวาเกษตรกรมีแนวโนมที่จะเปลี่ยนจากผูเชาเปนผูปลอยเชาที่ดินเมื่ออายุ

ยางเขา 49 ป ซึ่งถือวาเปนชวงเขาสูวัยสูงอายุของหัวหนาครัวเรือนพอดี ปจจัยอื่นๆ ที่ลดความนาจะเปน
ในการเชาที่ดินเกษตรลงประกอบดวย ขอจํากัดดานสินเชื่อ ระดับการศึกษาของหัวหนาครัวเรือน และการ

ที่มีหัวหนาครัวเรือนเปนเพศหญิง

ที่นาสนใจเปนอยางยิ่งคือ ผลการศึกษาจากแบบจําลองเศรษฐมิติชี้วาการเชาที่ดินสงผลใหรายได

สุทธิจากการเกษตรเพิ่มขึ้นอยางมีนัยสําคัญ โดยรายไดสุทธิจากการเกษตรจะสูงกวาครัวเรือนที่ไมไดเชา

ที่ดินราว 18,292 บาท โดยเฉลี่ย หรือหากเปรียบเทียบตอขนาดพื้นที่เชา พบวา รายไดสุทธิจากการเกษตร
ของครัวเรือนสามารถเพิ่มขึ้นราว 1,161 บาทตอไร หากมีการเชาที่ดินเขามาทําการเกษตรเพิ่มขึ้น ซึ่ง

เทากับการเพิ่มขึ้นถึง 23,231 บาทตอครัวเรือน (คํานวณจากคาเฉลี่ยเนื้อที่เชาเฉลี่ยของทั้งกลุมตัวอยางซึ่ง

เทากับ 20 ไรตอครัวเรือน) แมวาการปลอยเชาที่ดินจะทําใหรายไดสุทธิจากการเกษตรของครัวเรือนลดลง
แตมีสวนสําคัญตอการเพิ่มรายไดสุทธินอกภาคเกษตร ซึ่งอยูในรูปของคาเชาที่ดินและคาเสียโอกาสของ

แรงงานในครัวเรือนที่แตเดิมเคยถูกนําไปใชทําการเกษตร ประเด็นที่สองสอดคลองกับผลการศึกษาที่พบวา

จํานวนสมาชิกในครัวเรือนเทียบเทาผูใหญไมสงผลตอรายไดสุทธิจากการเกษตร แตมีบทบาทอยางมากตอ
รายไดสุทธินอกภาคเกษตร สาเหตุเปนเพราะการศึกษาของสมาชิกในครัวเรือนที่สูงขึ้นชวยเปดโอกาส

ตลาดแรงงานนอกภาคเกษตร รวมถึงบทบาทของเครื่องจักรกลและแรงงานจางที่เขามาทดแทนการใช

แรงงานในครัวเรือน

มูลคาทรัพยสินทางการเกษตรแทบไมชวยเพิ่มรายไดสุทธิจากการเกษตรมากนัก สาเหตุเปน

เพราะทรัพยสินสวนมากเปนเครื่องจักรขนาดเล็กที่ราคาไมสูง ในขณะที่เครื่องจักรขนาดใหญซึ่งชวยเพิ่ม
ประสิทธิภาพในการผลิตไดดีสวนมากมักจะมีราคาที่สูงเกินกวากําลังการซื้อของเกษตรกรรายยอย

เกษตรกรจึงเลือกใชวิธีเชาเครื่องจักรแทนการซื้อ อายุของหัวหนาครัวเรือนที่สูงขึ้นและสัดสวนหัวหนา

ครัวเรือนเพศหญิงที่มากขึ้นอาจหมายถึงประสิทธิภาพในการผลิตที่ลดลง ในขณะที่การเขาถึงแหลงสินเชื่อ
ไมใชอุปสรรคของเกษตรกรอีกตอไป ขอสังเกตที่นาสนใจคือ แมครัวเรือนที่มีจํานวนสมาชิกเทียบเทา

ผูใหญสูงมีแนวโนมที่จะเชาที่ดินมากขึ้น แตกลับไมมีสวนชวยเพิ่มผลผลิตหรือรายไดสุทธิจากการเกษตร

ของครัวเรือนเลย หลักฐานดังกลาวสะทอนใหเห็นวาแรงงานครัวเรือนมีบทบาทนอยมากตอการเพิ่มรายได
ทางการเกษตรของครัวเรือนในชนบทเมื่อเทียบกับเทียบกับแรงงานจางและการเชาเครื่องจักรกล

6.2 ขอเสนอแนะเชิงนโยบาย

เปนที่ปรากฏชัดวาตลาดเชาที่ดินมีบทบาทสําคัญอยางมากตอการลดความเหลื่อมล้ําของการถือ

ครองที่ดิน และที่นาสนใจเปนอยางยิ่งคือการเชาที่ดินสามารถยกระดับรายไดภาคเกษตรของครัวเรือนให
สูงขึ้นอยางมีนัยสําคัญ แสดงใหเห็นวาตลาดเชาที่ดินในประเทศไทยมีประสิทธิภาพ และควรถูกมองใน

ฐานะทางเลือกสําหรับเกษตรกรที่ขาดแคลนเงินทุนในการซื้อที่ดินหรือเกษตรกรที่ไมตองการเปนเจาของ

ที่ดินเพื่อลดภาระสภาพคลองทางการเงิน มากกวาที่จะถูกมองวาเปนปญหาอันเกิดจากโครงสรางทาง

6-3