Page 18 -
P. 18
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
18
เศรษฐกิจในการผลิตผลผลิตทางการเกษตรเพื่อความมั่นคงทางอาหารของประเทศหรือการส่งออก และ
เป็นตัวแปรที่สําคัญต่อสถานะทางทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม นอกจากนั้นความสามารถในการปรับตัว
และความสามารถพึ่งพิงตนเองของเกษตรกรซึ่งส่วนใหญ่แล้วอยู่ในระดับตํ่าก็ส่งผลต่อความเข้มแข็ง
และการยืดหยัดของสังคม(Resilience)ในระดับมหภาคเช่นเดียวกัน แม้ว่าในเชิงนโยบายประเทศไทยมี
ความพยายามในการผลักดันนโยบายเกษตรยั่งยืน อาทิ เกษตรอินทรีย์ ซึ่งเป็นการเกษตรที่นอกจากจะ
เป็นมิตรต่อระบบนิเวศแล้วยังสามารถทําให้ครัวเรือนเกษตรกรพึ่งพิงตนเองได้มากที่สุดทั้งทางด้าน
เศรษฐกิจและสังคม นั่นหมายความว่าเกษตรกรมีการจัดการดิน ปลูกพืชหมุนเวียนที่ช่วยเพิ่มผลผลิต ลด
การพึ่งพาสารเคมีทางการเกษตรที่เป็นอันตรายต่อระบบนิเวศ ผลิตอาหารที่มีคุณภาพรวมถึงการใช้
แรงงานที่มีอยู่ในหมู่บ้านร่วมกัน แต่นโยบายดังกล่าวก็ยังไม่ประสบความสําเร็จมากนัก การขยายตัว
ของผู้ที่ทําเกษตรอินทรย์เป็นไปอย่างช้า การเพิ่มขึ้นของพื้นที่ปลูกเกษตรอินทรีย์ในช่วง 6 ปี (2552-
2557) เพียงร้อยละ1.8 (คณะกรรมการพัฒนาเกษตรอินทรีย์แห่งชาติ, 2559) นอกจากนั้นยังต้องอาศัย
นโยบายอื่นๆที่เกี่ยวข้อง เช่น กรรมสิทธิ์ในที่ทํากินของเกษตรกรรายย่อย นโยบายเกี่ยวกับมาตรฐาน
การตรวจสอบและการรับรองเกษตรปลอดสารพิษ เกษตรอินทรย์ ฯลฯ ที่มีความซํ้าซ้อน ยุ่งยากของ
หลายหน่วยงานไม่เป็น one stop service ไม่ว่าจากภาครัฐ หรือภาคเอกชนทั้งในระดับประเทศและ
สากล รวมถึงความสลับซับซ้อนขั้นตอนการดําเนินงาน ราคาสินค้าเกษตรอินทรย์ไม่จูงใจพอสําหรับ
เกษตรกรในการปรับเปลี่ยนรูปแบบการผลิต ส่วนผู้บริโภคก็ไม่ได้ตระหนักให้ความสําคัญถึง
ประโยชน์ที่ได้จากผลผลิตเกษตรอินทรีย์ ช่องทางการตลาดยังมีน้อยและตลาดในประเทศยังขนาดเล็ก
(คณะกรรมการพัฒนาเกษตรอินทรีย์แห่งชาติ, 2559) ส่วนหนึ่งของปัญหาอาจเนื่องมาจากนโยบายต่างๆ
ไม่ได้ถูกผลักดันในทางปฏิบัติอย่างจริงจังในสภาวะแวดล้อมที่เหมาะสม หรือการขาดการมีส่วนร่วม
ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่เกี่ยวข้อง (stakeholder) ตั้งแต่ขั้นตอนของการวางแผน โดยการมีส่วนร่วม
ในทางปฏิบัติมักจะเป็นการรับฟังผ่านการประชาพิจารณ์ หรือการสัมมนาเชิงปฏิบัติการภายในเวลาอัน
จํากัด ซึ่งนั่นอาจจะไม่ได้สะท้อนการมีส่วนร่วมในการวางนโยบายจากรากเหง้าปัญหาทางการเกษตร
ในบริบทที่แตกต่างในแต่ละพื้นที่ ปัญหาเหล่านี้สะท้อนถึงนโยบายการเกษตร และการจัดการที่ด้อย
ประสิทธิภาพไม่สามารถสร้างความยั่งยืนในระบบการเกษตรของประเทศไทย ดังนั้นการศึกษากรอบ
ความเป็นไปได้ของนโยบายและความสนใจของเกษตรกรต่อนโยบายการเกษตรจึงมีความสําคัญอย่าง
ยิ่ง
