Page 11 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

16-2

ในสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช ไดมีการสรางอางเก็บน้ําที่ทะเลชุบศรและอางเก็บน้ํา

หวยซับเหล็ก ที่จังหวัดลพบุรี และวางทอน้ําเขาไปยังพระราชวังในอําเภอเมืองลพบุรี
เดอ ลา ลูแบร เอกอัครราชทูตผูมีอํานาจเต็มของพระเจาหลุยสที่ 14 พระเจาแผนดิน
ฝรั่งเศสไดเดินทางมาในป พ.ศ.2230 ไดบันทึกเปนจดหมายเหตุถึง “การมีน้ําทวมทุกปทําใหพื้นที่ดินสยาม
อุดมขึ้น” รวมทั้งบันทึกเรื่องมรสุมกับน้ําขึ้นน้ําลงในอาวไทยไวดวย ซึ่งเปนฐานขอมูลทรัพยากรน้ําดานหนึ่ง
นโยบายน้ําในสมัยนี้จึงเปนนโยบายน้ําเพื่อการอุปโภคและบริโภครวมทั้งขุดคลองเพื่อการคมนาคม

16.1.3 สมัยกรุงธนบุรี (พ.ศ. 2310-2323)
ในสมัยนี้ไดมีการขุดคลองในเขตพระนคร เชน คลองหลอด คลองบานขมิ้น คลองบานชางหลอ
นโยบายน้ําในสมัยนี้จึงเปนการขุดคลองเพื่อเปนคูพระนครและการคมนาคม (ตารางที่ 16-1)

16.1.4 สมัยกรุงรัตนโกสินทร
(1) รัชกาลที่ 1 (พ.ศ.2325-2352)
นโยบายน้ําในรัชสมัยนี้เปนการพัฒนาการคมนาคมทางน้ําโดยการขุดคลองหลายสาย เชน

คลองคูเมือง คลองรอบกรุง คลองมหานาค เปนตน (ตารางที่ 16-1)

(2) รัชกาลที่ 2 (พ.ศ.2352-2367)
นโยบายน้ําในรัชสมัยนี้เปนการพัฒนาการคมนาคมทางน้ําโดยการขุดคลองลัดหลวงนคร
เขื่อนขัณฑ คลองสุนัขหอน เปนตน (ตารางที่ 16-1)

ไดมีบันทึกวามีน้ําทวมเกิดขึ้นในป พ.ศ. 2360

(3) รัชกาลที่ 3 (พ.ศ.2367-2394)
ในรัชสมัยนี้ไดมีการขุดคลองหลายสาย เชน ขุดคลองแสนแสบ ขุดแตงคลองบางขนาก ขุดแตง

คลองสุนัขหอนใหสามารถใชเปนเสนทางคมนาคมสะดวกขึ้นรวมทั้งขุดแตงคลองบางบอน และขุดคลองอื่นๆ
ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยาและลพบุรี อีกจํานวนมาก
มีการตั้งเสาหินวัดระดับน้ําในแมน้ําเจาพระยาที่คลองหนาเมือง พระราชวังโบราณ จังหวัด

พระนครศรีอยุธยา เมื่อ พ.ศ. 2374 ทําใหประเทศไทยมีขอมูลสถิติน้ํามาจนถึงปจจุบัน
นอกจากนี้ยังมีการกอสรางทํานบดินปดกั้นลําน้ําในลําน้ําธรรมชาติเพื่อเก็บกักน้ําไวใชใน
การทํานา ในแขวงกรุงเกา แขวงเมืองลพบุรี และแขวงเมืองอางทอง
การขุดคลองในรัชสมัยนี้มีบันทึกโดยการตีพิมพหนังสือจดหมายเหตุ (The Bangkok Recorder)
ซึ่งเปนหนังสือพิมพเลมแรกของสยาม เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2387 เรื่องการขุดคลองหลายแหงไวดวย

นโยบายน้ําในรัชสมัยนี้ เปนนโยบายการพัฒนาแหลงน้ําทั้งเพื่อการเกษตรและการ
คมนาคมรวมทั้งนโยบายการจัดเก็บขอมูลน้ําทาครั้งแรกของประเทศไทย

(4) รัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2394-2411)

สืบเนื่องจากการทําสนธิสัญญาเบาริง (bowring treaty) กับประเทศอังกฤษเมื่อวันที่ 18
เมษายน 2398 ทําใหมีการพัฒนาการเกษตรอยางกวางขวาง ไดมีการอนุญาตใหสงขาวขายตางประเทศได
จึงมีการเปดพื้นที่ใหมโดยการขุดคลองหลายสายเพื่อพัฒนาพื้นที่มาทําการเกษตร เชน คลองมหาสวัสดิ์
คลองภาษีเจริญ และคลองดําเนินสะดวก นอกจากขาวแลวไดมีการปลูกออยเพื่อทําน้ําตาลบริเวณสองฝง

คลองมหาสวัสดิ์ดวย