Page 10 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

16-1

บทที่ 16

พลวัตนโยบายน้ําไทย

จากการทบทวนนโยบายน้ําในอดีตถึงปจจุบันพบวานโยบายน้ําไทยมีขอบเขตที่กวางขวาง นอกจาก

เปนการกําหนดขึ้นเพื่อรองรับการขยายตัวทางเศรษฐกิจและสังคมของชาติแลว ยังกําหนดขึ้นเพื่อแกไข
ปญหาที่เกิดขึ้นในแตละชวงเวลาดวย เพื่อใหเห็นพลวัตของนโยบายน้ําไทย ในบทนี้จะวิเคราะหถึงการ
เปลี่ยนแปลงที่มาของนโยบายน้ําที่แบงออกเปน 4 ระยะ คือ

(1) นโยบายน้ําไทยกอนมีการสถาปนากระทรวงเกษตรพนิชการ (พ.ศ.1762-2435)
(2) นโยบายน้ําไทยภายหลังการสถาปนากระทรวงเกษตรพนิชการ (พ.ศ.2435-2475)
(3) นโยบายน้ําไทยภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง (พ.ศ.2475-2504)
(4) นโยบายน้ําไทย ภายหลังมีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (พ.ศ.2504-2559)

ในระยะที่ 4 ไดวิเคราะหสาระสําคัญการเปลี่ยนแปลงนโยบายน้ําจากที่มาของนโยบายน้ํา
รวม 3 แหลง คือ
(1) นโยบายน้ําในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ
(2) นโยบายน้ําในคําแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรีตอรัฐสภา

(3) นโยบายน้ําจากมติคณะรัฐมนตรีและการดําเนินการ
จากที่มาของนโยบายน้ําดังกลาวไดนํามาวิเคราะหเปรียบเทียบนโยบายน้ําที่กําหนดใน
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติกับคําแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรีตอรัฐสภา และมติ

คณะรัฐมนตรีและการดําเนินการ
โดยมีรายละเอียดดังนี้

16.1 นโยบายน้ําไทยกอนมีการสถาปนากระทรวงเกษตรพนิชการ (พ.ศ.1762-2435)

นโยบายน้ําไทยในชวงระยะเวลานี้เริ่มตนตั้งแตสมัยกรุงสุโขทัย พ.ศ.1762 จนถึง พ.ศ.2435 โดยมี
สรุปสาระสําคัญดังนี้
16.1.1 สมัยกรุงสุโขทัย (พ.ศ.1762-1982)
จากหลักฐานในศิลาจารึกพบวานโยบายน้ําไทยในสมัยกรุงสุโขทัยเปนนโยบายที่จัดหาน้ําเพื่อการ

อุปโภคบริโภคและการเกษตร รวมทั้งการปองกันอุทกภัยโดยมีการกอสรางทํานบดิน ที่เรียกวา สรีดภงส
(ซึ่งไดมีการปรับปรุงในป พ.ศ. 2512 เปนอางเก็บน้ําพอขุนรามคําแหง) รวมทั้งการสรางรางชักน้ําจากน้ํา
โจนระบายลงสูลําน้ําลําพันซึ่งเปนการจัดการน้ําในเมืองทั้งน้ําอุปโภค-บริโภคและการระบายน้ํา สวนใน

พื้นที่การเกษตรมีเหมืองฝายกั้นน้ําจากคลองแมลําพันเขานาขาว
ในชวงเวลาเดียวกันในอาณาจักรลานนาซึ่งสถาปนาเมื่อ พ.ศ.1839 ไดมีการจัดระบบชลประทาน
แบบเหมืองฝาย โดยมีกฎหมายที่เรียกวา “มังรายศาสตร” มีบทบัญญัติเกี่ยวกับเหมืองฝายที่ใหความ
ศักดิ์สิทธิ์ตอเหมืองฝาย

นโยบายน้ําในอาณาจักรลานนาจึงเปนนโยบายน้ําเพื่อการเกษตร
16.1.2 สมัยกรุงศรีอยุธยา (พ.ศ. 1893-2310)
ในสมัยนี้มีการขุดคลองหลายสาย เชน คลองลัดเกร็ดใหญ ปจจุบันเปนแมน้ําเจาพระยา คลองลัด
เกร็ดนอย เปนตน (ตารางที่ 16-1)