Page 166 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

162

บทที่ 15

โพลีพลอยด

(Polyploid)

15.1 คํานํา

โพลีพลอยดคือ สิ่งมีชีวิตที่มีจํานวนโครโมโซมพื้นฐานมากกวา 2 ชุดขึ้นไป (3x, 4x, 6x,

…..) สวนมากพบในอาณาจักรพืช ในพืชชั้นสูงพบโพลีพลอยดประมาณ 30-35 % ในพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
พบโพลีพลอยดมากที่สุดเกือบ 75 % สวนพืชใบเลี้ยงคูพบโพลีพลอยดมากในตระกูล Crassulaceae,
Malvaceae, Nymbheaceae, Polygonaceae และ Rosaceae โพลีพลอยดพบมากในพืชแตพบนอยใน

สัตว มีสัตวเพียงไมกี่ชนิดที่พบโพลีพลอยด เชน Drosophila และ Salamander เชื่อกันวา พืชที่เปนโพ
ลีพลอยดมีกําเนิดมาจากการผสมขามระหวางพืชคนละชนิด (species) พืชโพลีพลอยดมีความทนทาน
ตอสภาพแวดลอมที่แตกตางกันไดดีกวาพวกดิพลอยด เราจึงพบอยูบอย ๆ วา โพลีพลอยดสามารถ

เจริญเติบโตไดในที่ซึ่งดิพลอยดไมสามารถมีชีวิตอยูได

15.2 ประเภทของโพลีพลอยด

Stebbins (1950) ไดจําแนกโพลีพลอยดออกเปน 4 ประเภท ซึ่งแตละประเภทจะมี

ความสัมพันธกันดังแสดงในไดอะแกรมของรูปที่ 15.1
1. ออโตโพลีพลอยด (autopolyploid) คือ โพลีพลอยดที่มีชุดโครโมโซมหรือยีโนมทุกชุด

เหมือนกัน (homologous) เชน AAAA ดังนั้นในระหวางการแบงเซลลแบบไมโอซิส โครโมโซมคู
เหมือนของทุกชุดยีโนมจะมาจับคูแนบชิดกันตลอดความยาวโครโมโซม ออโตโพลีพลอยดที่พบใน
ธรรมชาติสวนใหญเปนออโตทริพลอยด (autotriploid) ออโตเตตราพลอยด (autotetraploid) ออโตเพน

ตะพลอยด (autopentaploid) และออโตเฮกซะพลอยด (autohexaploid) ซึ่งมีจํานวนชุดโครโมโซมเปน
3, 4, 5 และ 6 ชุดตอเซลลตามลําดับ
2. เซกเมนทอล อัลโลโพลีพลอยด (segmental allopolyploid) เปนโพลีพลอยดที่มี

โครโมโซมบางชุดเหมือนกันเชน A A แตแตกตางจากโครโมโซมชุดอื่น (non-homologous) หรือ
1 1
เหมือนกับโครโมโซมชุดอื่นเพียงบางสวน (partially homologous หรือ homoeologous) เชน A A โพ
2 2
ลีพลอยดชนิดนี้ (A A A A ) มีความผันแปรตั้งแตพวกที่มีความใกลเคียงกับออโตโพลีพลอยดจนถึง
1 1 2 2
พวกที่มีความแตกตางกันมากจนเกือบเปนอัลโลโพลีพลอยด
3. ยีโนม อัลโลโพลีพลอยด (genome allopolyploid) เกิดจากการผสมขามระหวางพอแมที่

มียีโนมแตกตางกันมาก เชน A และ B ในระหวางการแบงเซลลแบบไมโอซิส โครโมโซมไมสามารถ
เขาคูกันได ลูกผสมชั่วแรกจึงมักเปนหมัน แตเมื่อโครโมโซมเพิ่มขึ้นอีกเทาตัวทําใหลูกชั่วตอมาไมเปน
หมัน และกลายเปนยีโนม อัลโลโพลีพลอยด (AABB) ยีโนม อัลโลโพลีพลอยดอาจมีจํานวนชุด

โครโมโซมที่เพิ่มขึ้นมานับตั้งแตอัลโลทริพลอยด (allotriploid, AAB) อัลโลเตตราพลอยด
(allotetraploid, AABB) อัลโลเพนตะพลอยด (allopentaploid, AABBC) อัลโลเฮกซะพลอยด

(allohexaploid, AABBCC) และอื่น ๆ