Page 7 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

แนวคิดเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ 2

ในปัจจุบันคําว่า “ยุทธศาสตร์” หรือ “กลยุทธ์” เป็นศัพท์ยอดนิยมของผู้บริหารทั้ง
นักการเมือง นักธุรกิจและนักวิชาการ จนกลายเป็นคําศักดิ์สิทธิ์ นั่นคือ ถ้าใครใช้คํานี้ในเวลาและ

สถานการณ์เหมาะสมจะทําให้ดูเท่ห์และยากที่คนอื่นจะโต้แย้ง ซึ่งส่วนมากยังใช้กันโดยไม่เข้าใจ
ความหมายที่แท้จริงและใช้กันผิดความหมาย เพื่อให้ดูดีหรือสําคัญขึ้นมา ในแวดวงธุรกิจจะคุ้นเคยกับ

คําว่า กลยุทธ์ คือ strategy ไม่ค่อยคุ้นกับคําว่ายุทธศาสตร์ แต่นักการทหาร ข้าราชการ นักการเมือง
ก็จะแปลความหมายว่า strategy คือ ยุทธศาสตร์ ส่วนกลยุทธ์ คือ tactics ซึ่งก็แปลเป็นนัยได้ว่า

ยุทธศาสตร์ใหญ่กว่ากลยุทธ์ นั่นคือ จะต้องมียุทธศาสตร์ก่อนแล้วค่อยกําหนดกลยุทธ์ แต่พอไปดูการ
จัดทําแผนปฏิบัติราชการของหน่วยราชการจะไม่มีกลยุทธ์ แต่มีประเด็นยุทธศาสตร์มาแทน บางแห่งก็

มีนโยบาย (policy) เข้ามาด้วย เช่น แผนบริหารราชการแผ่นดินของรัฐบาลที่นายกรัฐมนตรีแถลงกับ
รัฐสภา มีนโยบายของรัฐบาล 8 ประการ แล้วค่อยแตกออกมาเป็นประเด็นยุทธศาสตร์ (strategic

issues) และตามด้วยกลยุทธ์อีกที ซึ่งชวนให้ปวดหัวกันพอสมควร ยังไม่รวมคําศัพท์อื่นที่เจอใน
กระบวนวางแผนกลยุทธ์อีก เช่น วิสัยทัศน์ พันธกิจ ภารกิจ วัตถุประสงค์ เป้าประสงค์ เป้าหมาย

จุดมุ่งหมาย ค่านิยม ปรัชญา ซึ่งในตําราแต่ละเล่ม นักวิชาการแต่ละคนหรือในแต่ละองค์กรก็ไม่
เหมือนกัน (พสุ เดชะรินทร์, 2548) อย่างไรก็ดี เรื่องของยุทธศาสตร์นั้นเป็นงานที่ยากสําหรับการ
บริหารจัดการเป็นทีมหรือการนําไปสู่การปฏิบัติทั้งองค์กร ซึ่งจะต้องใช้ระยะเวลานาน (Hrebiniak,

2006)

คําว่า ยุทธศาสตร์ ตรงกับคําในภาษาอังกฤษว่า strategy มีรากศัพท์มาจากภาษากรีก คือ
stratigos ตามความหมายดั้งเดิมของกรีก หมายถึง แม่ทัพใหญ่ แต่วัตถุประสงค์ที่นํามาใช้ในครั้งนั้น

หมายถึง ศิลปศาสตร์ในการนําทัพ กล่าวคือ ศิลปในการนําทัพหรืออํานวยการทั้งปวงเกี่ยวกับการทัพ

เพื่อให้ได้ชัยชนะแก่ข้าศึก ซึ่งอาจกล่าวได้ว่านักยุทธศาสตร์คนแรกของโลกตะวันตก คือ นโปเลียน
เพราะชัยชนะในการยุทธของนโปเลียน เป็นผลเนื่องมาจากการเคลื่อนย้ายกําลังด้วยวิธีการคํานวณ
อย่างระมัดระวัง ในขณะเดียวกัน เคลาส์เซวิทซ์ (Clausewitz) นักการทหารชาวปรัสเซีย ได้เขียน

หนังสือเรื่อง On War ซึ่งได้ให้ความหมายคําว่า strategy หมายถึง ศิลปะของการใช้การยุทธเป็น
เครื่องมือเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของการสงคราม (the art of the employment of battles as

a means to gain the object of war) อีกทั้งยังได้กล่าวไว้ว่า ไม่มีแนวความคิดทางยุทธศาสตร์ใด ๆ
ที่สามารถพิจารณาได้อย่างสมบูรณ์ ถ้าปราศจากการพิจารณาเป้าหมายทางการเมือง (no strategical

idea can be considered completely without considering the political goal) นอกจากนี้
เขาได้เน้นปัจจัยด้านกําลังใจ เช่น ความกล้าหาญ ความเสียสละ ซึ่งจะมีความสําคัญต่อการทําสงคราม

(พจน์ พงศ์สุวรรณ, 2536)

ในขณะที่ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตสถาน พ.ศ. 2542 ได้ให้ความหมายของคําว่า
ยุทธศาสตร์ คือ วิชาว่าด้วยการพัฒนาและการใช้อํานาจทางการเมือง เศรษฐกิจ จิตวิทยา และกําลัง

การกําหนดยุทธศาสตร์ (Strategy Formulation)