Page 59 -
P. 59
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พลวัตของความยากจน
(2) ภาคกลาง
ภาคกลาง (หรือ พื้นที่ราบภาคกลาง) ครอบคลุมพื้นที่กว้างบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
ประกอบไปด้วย 25 จังหวัด มีประชากร 16 ล้านคนมากเป็นอันดับสองของประเทศรองจากภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือ ลักษณะภูมิประเทศตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มและมีพื้นที่ชลประทานในสัดส่วนที่สูง
ในภูมิภาคนี้ พื้นที่ส่วนใหญ่ใช้ไปในการเพาะปลูกข้าว ซึ่งเป็นกิจกรรมทางเศรษฐกิจหลักของพื้นที่
และเป็นแหล่งผลิตข้าวเพื่อการค้าของประเทศ พื้นที่ภาคกลางสามารถแบ่งออกได้เป็นสองส่วน คือ
พื้นที่ราบตอนบนและพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง โดยบริเวณพื้นที่โดยรอบกรุงเทพมหานคร
มีความอุดมสมบูรณ์มากที่สุด ภาคกลางมีรายได้เฉลี่ยต่อหัวที่ประมาณ 240,000 บาท ร้อยละ 60
ของรายได้ภาคกลางมาจากภาคอุตสาหกรรมเป็นหลัก ในขณะที่เพียงร้อยละ 10 มาจากภาค
เกษตรกรรม (ภาพที่ 3.1 (ข))
3.3 การเปลี่ยนแปลงความยากจนและลักษณะทั่วไป
ของคนจน
3.3.1 ภาพรวมความยากจนด้านรายได้
ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ไทยได้มุ่งแก้ไขปัญหาความยากจนอย่างจริงจังและ
ต่อเนื่อง ทำให้สถานการณ์ความยากจนในประเทศดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด โดยสัดส่วนคนจน 4
(headcount ratio) ในช่วงก่อนวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจปี 2540 (เศรษฐกิจไทยขยายตัวกว่า
ร้อยละ 7) ลดลงอย่างมากจากร้อยละ 42.21 ในปี 2531 เหลือเพียงร้อยละ 14.75 ในปี 2539
จำนวนคนจนด้านรายจ่าย (consumption poor) ลดลงจาก 22.1 ล้านคนเป็น 8.5 ล้านคนใน
ช่วงเวลาดังกล่าว ซึ่งอาจกล่าวได้ว่า มีประชาชนประมาณปีละ 1.7 ล้านคนที่สามารถก้าวออกจาก
ความยากจนได้ตลอดช่วงปี 2531-2539
อย่างไรก็ตาม วิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจปี 2540 ได้ส่งผลกระทบโดยตรงต่อปัญหาความ
ยากจน โดยสัดส่วนคนจนเพิ่มสูงขึ้นเป็นร้อยละ 20.98 ในปี 2543 ก่อนที่จะลดลงไปอยู่ที่ร้อยละ
4 สัดส่วนคนจน (headcount ratio) คือ อัตราส่วนของคนที่มีระดับรายได้หรือรายจ่ายครัวเรือนต่อหัวต่ำกว่าเส้นความ
ยากจน ต่อจำนวนประชากรทั้งหมด ซึ่งนับได้ว่าเป็นวิธีการที่ง่ายและเป็นที่นิยมที่สุดในการประเมินสถานการณ์ความ
ยากจน ซึ่งงานวิจัยชิ้นนี้จะใช้วิธีวัดความยากจนด้านรายจ่าย (consumption based poverty) เป็นหลัก
58 สถาบันคลังสมองของชาติ
