Page 42 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

32

รังไข ( Ovary ) ไดแก เอสโตรเจน ( Estrogen ) และ โปรเจสเตอโรน ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงระบบ

สืบพันธุ ทําใหโคแสดงการเปนสัดเฉลี่ยทุก ๆ 21 วัน ( 18 – 22 วัน ) เรียกวา รอบการเปนสัด ( Estrous

Cycle ) ซึ่งแบงออกเปน 4 ระยะดังนี้
1. ระยะกอนการเปนสัด ( Pro - estrous ) นับเปนวันที่ 20 ของวงรอบการเปนสัด เปนระยะที่

โคเริ่มเขาสูการเปนสัด มีการพัฒนาของระบบสืบพันธุ ฟอลลิเคิล ( follicle ) มีการเจริญอยางรวดเร็ว

คอรปสลูเทียมมีการฝอลง ชองคลอดเริ่มบวมแดง
2. ระยะเปนสัด ( Estrous ) นับเปนวันที่ 21 ของวงรอบการเปนสัด เปนวันที่โคแสดงอาการ

เปนสัด ระยะนี้โคจะมีฮอรโมน เอสโตรเจน สูงสุด ทําใหโคแสดงอาการเปนสัดไดแก โคจะยอมใหโคตัว

อื่นขี่ ยืนนิ่ง หรือ ยอมรับการผสมพันธุ และมีไขตกในเวลาตอมา ขณะเดียวกันก็เปนระยะที่โคมี
ฮอรโมนโปรเจสเตอโรน ต่ําสุด เนื่องจากคอรปสลูเทียมของเดิมฝอลงแลว

3. ระยะคลายการเปนสัด ( Metestrous ) จะเกิดประมาณ วันที่ 1 – 3 ของวงรอบการเปนสัดของ

โค ชวงนี้ถือวาเปนระยะที่ผานการเปนสัดไปแลว มีไขตกจากรังไข เซลรอบ ๆ รังไขที่ตกแลวเริ่มมีการ

พัฒนาเปนคอรปสลูเทียม ( Corpus luteum ) เพื่อผลิตฮอรโมน โปรเจสเตอโรน ( Progesterone ) สําหรับ
เตรียมการทองของโค

4. ระยะการเปนสัดสงบ ( Diestrous ) จะเกิดประมาณวันที่ 3 - 19 ของวงรอบการเปนสัด ซึ่ง

เปนระยะที่ยาวที่สุด ระยะนี้คอรปสลูเทียมกําลังเจริญและผลิตฮอรโมนโปรเจสเตอโรน ( Progesterone )

พัฒนาผนังมดลูกเพื่อเตรียมพรอมสําหรับการตั้งทอง
การเจริญและเปลี่ยนแปลงของรังไขในรอบการเปนสัด

จากรูปที่ 4 – 1 แสดงถึงรอบการเปนสัดของโคทุก ๆ 21 วัน เมื่อโคเริ่มมีวงรอบการเปนสัด
ระบบสืบพันธุมีการพัฒนาตามฮอรโมนที่ผลิตมาจากตอมใตสมองสวนหนา ( Anterior Pituitary Gland )

โดยที่รังไขจะมีการพัฒนาของไข ( Follicle ) ซึ่งจะมีการเจริญประมาณ 3 ชวงในหนึ่งรอบการเปนสัด

( Three waves of follicular development ) โดยไขชุดแรกจะพบการเจริญในวันที่ 3 – 4 ของวงรอบการ
เปนสัดและจะฝอไปประมาณวันที่ 9 – 10 พรอมกับไขชุดที่สองจะเจริญมาตอมาและฝอไปประมาณวันที่

17 – 18ไขชุดที่สามพบการเจริญประมาณวันที่ 15 – 16 และพัฒนาเปนไขแก ( Graafian follicle )

ประมาณวันที่ 20 - 21 และตกไขในเวลาตอมา

พฤติกรรมการแสดงการเปนสัด ( Heat ) ของโค

เกษตรกรจะรูไดอยางไรวาโคสาวตัวไหนเปนสัด พรอมที่จะผสมพันธุ โดยใหสังเกตการแสดง

พฤติกรรมอยางใดอยางหนึ่ง หรือ หลาย ๆ อยางพรอมกันดังนี้

1. โคตัวนั้นจะแยกตัวออกจากฝูง สงเสียงรอง กระวนกระวาย ไมสนใจอาหาร
2. ไลขี่ตัวอื่น ๆ ตอมาโคที่เปนสัดจริง ๆ จะยอมนิ่งใหโคตัวอื่นขี่หลัง

3. อวัยวะเพศบวมแดง