Page 72 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

พจนานุกรมศัพท์ปุ๋ยและธาตุอาหารพืช

basic slag เบสิกสแลก : ปุ๋ยฟอสเฟตชนิดหนึ่งที่เป็นผลพลอยได้จากการถลุงเหล็กจากสินแร่ phosphatic
iron หรือ pig iron (เหล็กถลุง) (ดู slag ประกอบ)
basicity of fertilizers สภำพด่ำงของปุ๋ย : (1) ค่าพีเอช (pH) ของสารละลายปุ๋ยหรือปุ๋ยเหลว
ซึ่งสูงกว่า 7 น�ามาพิจารณาเมื่อใช้ปุ๋ยต่างชนิดร่วมกัน หรือใช้ปุ๋ยร่วมกับสารควบคุมศัตรูพืช (2)

ผลด้านการเพิ่มสภาพด่างในดิน อันเนื่องจากการใส่ปุ๋ยเคมีพวกปุ๋ยก่อด่าง (basic forming
fertilizers) คือ ปริมาณของแคลเซียมคาร์บอเนตที่เท่ากัน (ในเชิงสมมูล) กับด่างที่เกิดขึ้นจากปุ๋ย
ซึ่งเรียกว่า “สภาพด่างสมมูล (equivalent basicity)” ดูความหมายของ equivalent basicity
ประกอบ เปรียบเทียบกับ acidity of fertilizers

basipetal สู่โคน : การเคลื่อนย้ายของสาร ธาตุอาหารหรือฮอร์โมน จากส่วนยอดไปหาส่วนล่างของพืช
batch แบทช์; รุ่น : ประเภท ชนิด แบบ (ถ้ามี) และสูตร (เกรด) ปุ๋ยเดียวกัน (กรณีปุ๋ยเคมี)
ท�าโดยกรรมวิธีเดียวกัน บรรจุในภาชนะบรรจุชนิดและขนาดเดียวกัน ที่ท�าหรือส่งมอบหรือซื้อขาย
ในระยะเวลาเดียวกัน กรมวิชาการเกษตรประกาศหลักเกณฑ์การเก็บตัวอย่างปุ๋ย เมื่อ พ.ศ. 2557

ให้เก็บตัวอย่างปุ๋ย 1 ตัวอย่างจากปุ๋ยรุ่นเดียวกัน
beneficial effects ผลเสริมประโยชน์ : ผลของธาตุที่มิใช่ธาตุอาหารต่อพืช เมื่อใส่เกลือของธาตุนั้น
ในวัสดุปลูกเพียงเล็กน้อยช่วยเพิ่มการเติบโตของพืช เรียกธาตุดังกล่าวว่าธาตุเสริมประโยชน์
beneficial elements ธำตุเสริมประโยชน์ : ธาตุที่มีบทบาทต่อพืชดังนี้ (1) ช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโต

ของพืช แม้จะมิใช่ธาตุอาหารที่จ�าเป็นต่อพืช ตามค�านิยามว่าด้วยธาตุอาหารพืช หรือ (2) เป็น
ธาตุอาหารที่จ�าเป็นต่อพืชบางชนิด ธาตุที่จัดเป็นธาตุเสริมประโยชน์ ได้แก่ ซิลิคอน (silicon, Si)
โซเดียม (sodium, Na) ซีลีเนียม (selenium, Se) โคบอลต์ (cobalt, Co) อะลูมินัม (aluminum,
Al) วาเนเดียม (vanadium, V) และ ไทเทเนียม titanium, Ti)

beneficiation กำรปรับปรุงคุณภำพแร่ : วิธีท�าให้สินแร่สะอาดและมีความบริสุทธิ์สูงขึ้น เช่น (1) การ
แยกโซเดียมคลอไรด์ ซึ่งเจือปนในแร่ซิลไวต์ (KCl) ในการผลิตปุ๋ยโพแทสเซียมคลอไรด์ และ (2)
การแยกดินเหนียวและทรายออกจากหินฟอสเฟต
betalains บีทำเลน : สารสีของพืชที่สังเคราะห์จากกรดอะมิโนไทโรซีน (tyrosine) จึงมีไนโตรเจนเป็น

องค์ประกอบ มีสีแดงถึงม่วง พบในกลีบดอก ใบและผล ท�าหน้าที่ช่วยให้กลีบดอกสีสดใสจึงดึงดูด
แมลงมาช่วยผสมเกสร และช่วยป้องกันอันตรายจากรังสีอัลตราไวโอเลต ชื่อสารมาจากชื่อต้นบีต
(Beta vulgaris) ในภาษาละติน คือ beta ซึ่งเป็นพืชที่สกัดสารนี้ได้เป็นครั้งแรก
bentonite เบนโทไนต์ : แร่ดินเหนียวพวกโซเดียมมอนต์มอริลโลไนต์ เมื่อเปียกขยายตัวได้สิบเท่า มี

สมบัติเหมาะสมที่จะใช้เป็นสารแขวนลอยในการเตรียมปุ๋ยเหลว
best management practices กำรปฏิบัติจัดกำรดีเยี่ยม : การจัดการอย่างดีในด้านดินและพืช เพื่อ
ให้การใช้ปัจจัยการผลิตพืชเกิดผลดีที่สุด มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด เป็นข้อปฏิบัติที่ส�าคัญ
เพื่อให้การใช้ปุ๋ยในการผลิตพืชมีประสิทธิผลและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

72 40 ปี
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย