Page 74 -
P. 74
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พจนานุกรมศัพท์ปุ๋ยและธาตุอาหารพืช
bioassay กำรหำปริมำณโดยชีววิธี : วิธีการหาความเข้มข้น ความบริสุทธิ์และ/หรือผลเชิงชีวภาพของ
สาร (เช่น วิตามิน ฮอร์โมน สารควบคุมการเจริญเติบโต สารปฏิชีวนะ เอนไซม์) โดยวัดผลที่เกิดกับ
จุลินทรีย์ เนื้อเยื่อ เซลล์ เอนไซม์ เปรียบเทียบกับต�ารับควบคุมซึ่งไม่ใส่สารนั้น
bioavailable เป็นประโยชน์ต่อสิ่งมีชีวิต : สารอาหารซึ่งสิ่งมีชีวิตดูดไปใช้ประโยชน์ได้
biochar ถ่ำนชีวภำพ; ไบโอชำร์ : วัสดุที่มีคาร์บอนสูง ผลิตโดยน�ามวลชีวภาพ มาผ่านการแยกสลายด้วย
ความร้อน (pyrolysis) ซึ่งใช้อุณหภูมิสูง (เฉลี่ย 500 องศาเซลเซียส) ในสภาพที่ปลอดออกซิเจน
เป็นวัสดุปรับปรุงดิน (soil amendment) ช่วยให้ดินมีสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ดีขึ้น เนื่องจาก
เป็นสารที่สลายตัวช้ามาก จึงกักเก็บคาร์บอนไว้ในดินได้นาน
biodegradable ย่อยสลำยได้ด้วยสิ่งมีชีวิต : สภาพของสารที่สามารถย่อยสลายได้โดยกิจกรรมของ
จุลินทรีย์ อันเป็นกระบวนการทางชีวเคมี เช่น เซลลูโลสย่อยสลายได้ด้วยเอนไซม์เซลลูเลส จาก
จุลินทรีย์ การใช้จุลินทรีย์ที่เหมาะสมในการผลิตปุ๋ยหมัก ช่วยลดช่วงเวลาการหมักให้สั้นลง
biodynamic farming กำรท�ำฟำร์มแบบไบโอไดนำมิก : การบ�ารุงพืชที่ปลูกด้วยสารจากธรรมชาติ
เช่น ฉีดพ่นด้วยสารละลายซึ่งเตรียมจากการหมักมูลสัตว์ ตลอดจนสารสกัดจากพืชบางชนิด เพื่อ
กระตุ้นการเจริญเติบโตของพืช
biofertilizer ปุ๋ยชีวภำพ : ปุ๋ยที่ได้จากการน�าจุลินทรีย์ที่มีชีวิต ที่สามารถสร้างธาตุอาหาร หรือช่วยให้
ธาตุอาหารในดินเป็นประโยชน์ต่อพืช แบ่งเป็น 4 พวก คือ (1) พวกตรึงไนโตรเจน เช่น ไรโซเบียม
และ อะโซโตแบคเตอร์ (2) พวกละลายฟอสเฟต/เคลื่อนย้ายฟอสเฟต พวกละลายฟอสเฟต เช่น
แบซิลลัส และซูโดโมแนส ส่วนพวกละลาย/เคลื่อนย้ายฟอสเฟต ได้แก่ ไมคอร์ไรซา (3) พวก
ละลายแร่โพแทช และ (4) ไรโซแบคทีเรียเร่งการเจริญเติบโตของพืช (plant growth promoting
rhizobacteria, PGPR) เช่น ซูโดโมแนส (Pseudomonas)
biofertilizer application กำรใช้ปุ๋ยชีวภำพ : การน�าปุ๋ยชีวภาพเข้าสู่ระบบดิน/พืช เพื่อการเพิ่ม
ผลผลิตพืช วิธีการใช้มีหลายอย่าง เช่น ใส่ในดินโดยตรง คลุกเมล็ด คลุกหัว (เช่น มันฝรั่ง) จุ่มให้
ติดรากต้นกล้า และชุบท่อนพันธุ์ (เช่น อ้อย) ส�าหรับปุ๋ยชีวภาพที่เหมาะกับพืชแต่ละชนิดมีดังนี้
ข้าวใช้สาหร่ายสีเขียวแกมน�้าเงิน ถั่วใช้ไรโซเบียม ส่วนอ้อยใช้ Azotobacter, Azospirillum และ
จุลินทรีย์ละลายฟอสเฟต
biofertilizer quality คุณภำพปุ๋ยชีวภำพ : สภาพเชิงคุณค่าของปุ๋ยเมื่อเทียบกับมาตรฐานที่ก�าหนด
ซึ่งพิจารณาจากหลักเกณฑ์ 3 ประการ คือ (1) ประสิทธิภาพของสายพันธุ์ (strain) จุลินทรีย์
ที่มีในปุ๋ย (2) เกรดของแคร์ริเออร์ (carrier) และสารยึดติด (adhesive) ที่ใช้ผสม และ (3)
ประชากรขั้นต�่า (minimum population) ของจุลินทรีย์หลักในปุ๋ยชีวภาพ
biogenic opal ไบโอเจนิก โอพอล : ซิลิคอนไดออกไซด์อสัณฐาณ (SiO ) ในผนังเซลล์ของเนื้อเยื่อชั้นผิว
2
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของกรดพอลิซิลิซิก (polysilicic acid) ช่วยให้ผนังเซลล์แข็งแรง
74 40 ปี
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
