Page 64 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ภาพที่ 4.2 แสดงลักษณะกลไกการเจริญแข่งขัน และการผลิตสารยับยั้งเชื้อโรคพืช ของแบคทีเรียปฏิปักษ์

จากการทดสอบคุณสมบัติในสภาพห้องปฏิบัติการ

3. กลไกการเป็นปรสิต (Parasitism)
กลไกการเป็นปรสิตหรือพาราไซต์เป็นกลไกหนึ่งของกลุ่มจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ที่ต้องการใช้สารอาหาร
จากจุลินทรีย์ชนิดอื่น ๆ โดยตรงด้วยการฆ่าหรือท�าลายส่วนห่อหุ้ม เช่น ผนังเซลล์ หรือผนังล�าตัว หรือเส้นใย

ซึ่งพบได้ทั้งในกรณีของราและแบคทีเรียปฏิปักษ์ โดยจุลินทรีย์ที่มีคุณสมบัติเป็นปรสิตจะเข้าไปเจริญ อาศัย
และท�าลายสิ่งมีชีวิตอื่นนั้นพบได้ไม่มากนัก และการใช้ควบคุมโรคพืช ยังไม่ประสบความส�าเร็จเหมือนการ

ใช้แมลงศัตรูธรรมชาติ คือ ตัวห�้า และตัวเบียน ท�าลายแมลงศัตรูพืช เนื่องจากมีปัจจัยทางสภาพแวดล้อมที่
เกี่ยวข้องหลายปัจจัย ตัวอย่างการใช้จุลินทรีย์ปฏิปักษ์ที่มีกลไกการเป็นปรสิตหรือพาราไซต์ในด้านการควบคุม
เชื้อสาเหตุโรคพืช เช่น การใช้แบคทีเรียปฏิปักษ์ Erwinia urediniolytica และราปฏิปักษ์ Verticillium

lecanii, Sphaerellopsis filum และ Cladosporium sp. เข้าท�าลาย pedicel ของสปอร์เชื้อราสนิม การใช้
แบคทีเรีย Pasteuria penetrans ที่เป็นปรสิตของไส้เดือนฝอย Meloidogyne incognita สาเหตุโรครากปม

เป็นต้น นอกจากนี้ราปฏิปักษ์ Trichoderma spp. และ Gliocladium spp. บางสายพันธุ์ยังมีกลไกการเป็น
พาราไซต์ท�าลายราสาเหตุโรคเป้าหมาย (Mycroparasite) ได้เช่นกัน โดยเฉพาะเชื้อสาเหตุโรคทางระบบราก
และล�าต้น ด้วยการแทงผ่านเส้นใยเข้าสู่ผนังเส้นใยของเชื้อราสาเหตุโรคพืช เช่น Pythium spp. Phytophthora

spp. หรือ Sclerotium rolfsii โดยใช้กลไกร่วมจากการพันรัดเส้นใยและสร้างสารในกลุ่ม lytic enzyme
เพื่อย่อยผนังเซลล์ของเชื้อราสาเหตุโรคพืช ก่อนจะดูดกินของเหลวภายในเส้นใย นอกจากนี้ยังมีรายงานการใช้

เชื้อรา Ampelomyces quisqualis เป็น Mycoparasite ควบคุมเชื้อรา Pseudoperonospora cubensis
สาเหตุโรคราน�้าค้างในพืชตระกูลแตง การใช้รา Coniothyrium minitans และ Sporidesmium sclerotiorum
ในการควบคุมเชื้อราในกลุ่มที่สามารถสร้างโครงสร้าง Sclerotia ในการอยู่ข้ามฤดู ได้แก่ Rhizoctonia solani

และ Sclerotium rolfsii เป็นต้น

57
บทที่ 4 การควบคุมโรคพืชโดยชีววิธี
ดร.สุพจน ์ กาเซ็ม