Page 351 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

2) ไอออนในสารละลายดิน ทองแดงในสารละลายดินมีความเข้มข้นต�่ามาก อยู่ในช่วง 10 ถึง
-8
2+
-6
10 โมลาร์ หรือ 0.6-63 ส่วนต่อพันล้าน (ppb) มีอยู่ 3 รูป คือ Cu (คิวปริกไอออน) เมื่อพีเอชของดิน
0
ต�่ากว่า 6.9 คิวริกไฮดรอกไซด์ [Cu(OH) ] เมื่อพีเอชของดินสูงกว่า 6.9 และ Cu(OH) เมื่อพีเอช 7
+
2
นอกจากนี้ยังอยู่ในรูปของสารอินทรีย์เชิงซ้อนหรือคีเลต (chelate) ซึ่งล้วนแต่เป็นรูปที่รากพืชดูดไปใช้ได้
การเปลี่ยนรูปไอออนของทองแดงในสารละลายดินเกิดจากกระบวนการไฮโดรไลซิส ซึ่งหนึ่งในผลปฏิกิริยา
คือ H จึงท�าให้พีเอชของดินลดลง ดังนี้
+
2+
Cu + H O ↔ Cu(OH) + H +
+
2
Cu + 2H O ↔ Cu(OH) + 2H +
2+
0
2 2
2+
Cu + 3H O ↔ Cu(OH) + 3H +
-
2 3
2+
2-
Cu + 4H O ↔ Cu(OH) + 4H +
2 4
3) ไอออนที่ถูกดูดซับ การดูดซับคิวปริกไอออน (Cu ) ของดินมี 2 แบบ คือ
2+
(1) ดูดซับด้วยแรงของประจุไฟฟ้าสถิตบนผิวของแร่ดินเหนียวหรืออินทรียวัตถุ ส่วนนี้เป็น
ประโยชน์ต่อพืช และ
(2) ดูดซับทางเคมีที่ผิวของแร่ดินเหนียว อินทรียวัตถุ หรือออกไซด์ของเหล็ก อะลูมินัมหรือ
แมงกานีส ด้วยพันธะทางเคมีที่เหนียวแน่น ซึ่งพืชดูดไปใช้ได้ยากกว่าการดูดซับแบบแรก
เมื่อเปรียบเทียบในกลุ่มจุลธาตุด้วยกันแล้ว ทองแดงดูดซับกับอินทรีย์วัตถุได้มากกว่าและ

เหนียวแน่นกว่าธาตุอื่น ดังนั้นพืชในดินอินทรีย์ (มีอินทรียวัตถุมากกว่า 20 %) จึงมักขาดแคลนทองแดง
1.2 ปัจจัยที่มีผลต่อการความเป็นประโยชน์ของทองแดงในดิน
ปัจจัยที่ส�าคัญมี 4 ประการ คือ

1) เนื้อดิน โดยปรกติดินเนื้อละเอียดจะมีระดับความเป็นประโยชน์ของทองแดงสูงกว่าดินเนื้อ
หยาบ เนื่องจากวัตถุต้นก�าเนิดดินมีทองแดงมากกว่า และการสูญหายจากการชะละลายมีน้อยกว่า พืชที่

ปลูกในดินทรายซึ่งไม่มีการอนุรักษ์ดินและเกิดการชะละลายมากจึงมักขาดทองแดง
2) สภาพกรดด่างหรือพีเอชของดิน มีอิทธิพลต่อความเป็นประโยชน์ของทองแดงต่อพืชดังนี้
(1) ความเข้มข้นของทองแดงในสารละลายดินจะลดลงเมื่อพีเอชของดินสูงขึ้น ในช่วงพีเอช

4-7 การเพิ่มขึ้นของพีเอชหนึ่งหน่วยท�าให้การละลายของทองแดงลดลง 100 เท่า ขณะที่พีเอชของดิน
เพิ่มขึ้นจาก 4 เป็น 7 นั้น ทองแดงจะดูดซับที่ผิวของเหล็กหรืออะลูมินัมออกไซด์หรือไฮดรอกไซด์อย่าง

เหนียวแน่น และอาจมีแร่ดังกล่าวปกคลุมหรือหุ้มไว้อีกด้วย ทองแดงส่วนนี้จึงไม่เป็นประโยชน์ต่อพืช
(2) ความเป็นประโยชน์ของทองแดงจะสูงขึ้นในดินกรด กล่าวคือ โดยปรกติแร่ดินเหนียวจะ
ดูดซับไอออนของทองแดง เหนียวแน่นกว่าไอออนพวกอื่นๆ หลายชนิด ทองแดงส่วนนี้จึงเป็นประโยชน์

+
แก่พืชค่อนข้างยาก แต่ในดินกรดไฮโดรเจนไอออน (H ) ซึ่งมีอยู่มาก สามารถไล่ที่ทองแดงซึ่งดูดซับได้
จึงช่วยเพิ่มทองแดงในสารละลายดิน ท�าให้พืชดูดใช้ธาตุนี้ได้มากเมื่อดินมีพีเอชต�่า

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว จุลธาตุของข้าว (ส่วนที่ 2) 347