Page 346 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

6. ดัชนีการเก็บเกี่ยวสังกะสี
ดัชนีการเก็บเกี่ยวสังกะสี (Zn harvest index, ZnHI) ของข้าว คือ อัตราส่วนซึ่งค�านวณได้จาก

ปริมาณการดูดสะสม Zn ในเมล็ดข้าว/ปริมาณการดูดสะสม Zn ในเมล็ดและฟางข้าว ข้อมูลนี้บ่งบอกถึง
สัดส่วนของปริมาณสังกะสีที่เคลื่อนย้ายจากต้นและใบมาสะสมในเมล็ด เมื่อเทียบกับปริมาณของธาตุนี้ที่
รากได้ดูดสะสมไว้ในส่วนเหนือดินทั้งหมด

ดัชนีการเก็บเกี่ยวสังกะสี มีค่าแตกต่างกันระหว่างพันธุ์ข้าว และระหว่างข้าวที่ปลูกในดินซึ่งมี
สังกะสีที่เป็นประโยชน์ในดินต่างกัน กล่าวคือในจ�านวน 10 พันธุ์ที่ศึกษา ได้ค่าดัชนีการเก็บเกี่ยวสังกะสี

ของข้าวที่ไม่ได้ใส่ปุ๋ยสังกะสีอยู่ระหว่าง 0.40-0.76 เฉลี่ย 0.60 แต่การใส่ปุ๋ยสังกะสี 10 มก.Zn/กก. ท�าให้
ค่าดัชนีการเก็บเกี่ยวสังกะสีของข้าวลดลง และได้ค่าอยู่ระหว่าง 0.21-0.37 เฉลี่ย 0.28 ซึ่งแสดงว่าเมื่อ
ใส่ปุ๋ยสังกะสีและความเป็นประโยชน์ของสังกะสีในดินสูงขึ้น ข้าวจะเจริญเติบโตและมีน�้าหนักแห้งของซัง

และเมล็ดสูงกว่า รวมทั้งดูดสะสมสังกะสีได้มากกว่าเมื่อเทียบกับข้าวไม่ใส่ปุ๋ย แต่สัดส่วนของของสังกะสี
ซึ่งเคลื่อนย้ายไปสะสมที่เมล็ดมีน้อยกว่า (Fageria, 2014)

7. ความต้องการสังกะสีของข้าว
ในการผลิตเมล็ดข้าว 1 ตัน ข้าวใช้สังกะสี 40-60 ก.Zn หรือเฉลี่ย 50 ก.Zn/ตัน ข้าวที่ให้ผลผลิต

960 กก./ไร่ ดูดใช้สังกะสีจากดินประมาณ 48 ก.Zn/ไร่ 60 % คงอยู่ในฟางเมื่อข้าวสุกแก่ หากเก็บเกี่ยว
เฉพาะเมล็ดออกไปโดยคืนฟางทั้งหมดไว้ในนา จะมีสังกะสีติดไปกับเมล็ดประมาณ 20 ก.Zn/ตัน (ตารางที่

12.12) การเผาฟางท�าให้สังกะสีในฟางแปรสภาพเป็นสังกะสีออกไซด์ (Fageria et al., 2003; Fairhurst
et al., 2007; Fageria et al., 2011)

ตารางที่ 12.12 การสะสมจุลธาตุในเมล็ดและฟางของข้าวที่ปลูกโดยมีการชลประทาน

รายการ Fe Zn Mn Cu B

สะสมในเมล็ดและฟาง (กก.ธาตุ/ผลผลิตเมล็ดข้าว 1 ตัน) 0.500 0.050 0.500 0.0120 0.015

สะสมในเมล็ด (กก.ธาตุ/ผลผลิตเมล็ดข้าว 1 ตัน) 0.200 0.020 0.050 0.0090 0.005
สะสมในฟาง (กก.ธาตุ/ผลผลิตเมล็ดข้าว 1 ตัน) 0.300 0.030 0.450 0.0030 0.010

ความเข้มข้นของธาตุในเมล็ด (%) 0.025 0.002 0.005 0.0010 0.005

ความเข้มข้นของธาตุในฟาง (%) 0.035 0.003 0.045 0.0003 0.001

ที่มา: Fairhurst et al. (2007)

342 จุลธาตุของข้าว (ส่วนที่ 1) ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว