Page 3 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

บทสรุปสําหรับผูบริหาร

โครงการ “แบบแผนรายไดและการใชจายของครัวเรือนเกษตรกรผูปลูกขาวกับการสราง

สมดุลในการดํารงชีพ: กรณีศึกษาจังหวัดอุบลราชธานี”

--------------------------

โดย ดร.สุภาวดี ขุนทองจันทร

1. ที่มาของโครงการ

ภาคเกษตรกรรมเปนภาคสวนที่มีความสําคัญตอการพัฒนาประเทศ พื้นที่การเกษตรของ
ไทยมีประมาณหนึ่งในสามของพื้นที่ทั้งหมดของประเทศ การเกษตรจึงเปนแหลงรองรับแรงงานที่ใหญ

ที่สุด ในป 2554 มีแรงงานภาคเกษตรรอยละ 45.23 (สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร 2554) สงผล
กระทบตอเศรษฐกิจสวนรวม ประสิทธิภาพการผลิตมีแนวโนมเพิ่มขึ้น ความตองการสินคาเกษตรและ

อาหารมีความหลากหลายมากขึ้น ผลจากประชากรของโลกที่เพิ่มมากขึ้น ภาคการเกษตรจึงมี
ความสําคัญตอการสรางความมั่นคงทางดานอาหาร โดยเฉพาะขาวเปนทั้งอาหารหลักของคนไทย

และอาหารของประชากรโลก และยังเปนสินคาสงออกที่สําคัญของไทย เกษตรกรผูปลูกขาวจึงเปนผู
มีบทบาทสําคัญในการผลิตเพื่อการยังชีพและการสงออก ปการเพาะปลูก 2555/2556 พื้นที่ปลูกขาว

ของไทยรวมทั้งสิ้น 65.158 ลานไร ผลผลิต รวมทั้งประเทศ 27.008 ลานตันขาวเปลือก (สํานักวิจัย
และพัฒนาขาว 2557) ปริมาณการสงออกขาวป 2556 ของไทย 133,852 ลานบาท (สมาคมผูสงออก

ขาวไทย 2557)
การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมอยางตอเนื่องได ไดสงผลกระทบไปทุกภาคสวน

เปนทั้งโอกาสและภัยคุกคามที่รายแรง โดยเฉพาะการดํารงชีพของเกษตรกรผูปลูกขาว ที่ยังตองพึ่งพิง
ปจจัยภายนอกทางดานการตลาด กอใหเกิดทั้งผลดีและผลเสียเพราะแมจะกอใหเกิดความ

เจริญกาวหนาในทางกลับกันก็กอใหเกิดความกดดันในวิถีชีวิตซึ่งรวมถึงระบบการผลิตและการบริโภค
ในครัวเรือน ทั้งนี้เนื่องจากเกษตรกรผูปลูกขาวตองเผชิญกับความซับซอนที่มีมากขึ้น เชน ราคา

พืชผลทางการเกษตรตกต่ํา ขาดความรูในดานการจัดการระบบการผลิต ขาดการวางแผนการใช
ปจจัยการผลิต มีขอจํากัดในดานการตลาด ทั้งนี้ไมนับรวมการเผชิญความผันผวนจากธรรมชาติ

เกษตรกรผูปลูกขาวจึงตกอยูในสภาพออนแอ มีขอจํากัดในการพึ่งพาตนเองอยาง คํากลาวที่วา
“เกษตรกรยากจน ถูกเอารัดเอาเปรียบ” ก็ยังอยูคูกับสังคมไทยมาโดยตลอด

การดํารงอยูเกษตรกรผูปลูกขาวจึงตองตอสูกับความยากลําบากทั้งในระตองปรับตัวมี
มากมายอาทิ ปจจัยดานสังคมที่มีเงื่อนไขทางดานเศรษฐกิจ สภาพของครอบครัว เงื่อนไขทางดาน

การตลาด การใชเทคโนโลยีที่เหมาะสม ปจจัยทางดานการขาดแคลนแรงงานในภาคการเกษตร ที่มี
เงื่อนไขจากคาแรงที่เพิ่มขึ้น ปจจัยทางดานเศรษฐกิจ ที่มีเงื่อนไขจาก แหลงทุน ราคาผลผลิต ตนทุน

ในการผลิตที่เพิ่มขึ้น ในสภาวะที่ยากลําบากนี้ เกษตรกรพยายามหาแนวทางเพื่อใหสามารถประกอบ