Page 18 -
P. 18
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ความตกลงขายปลานิลให้เทสโก้โลตัส ตามแนวทางเดียวกับที่สหกรณ์ปลานิลจิตรลดา จ ากัด ท าอยู่เมื่อยังเป็นสมาชิก
ชุมนุมสหกรณ์ฯ สหกรณ์ที่ประสบความส าเร็จสามารถเป็นตัวอย่างแนวทางการด าเนินงานเพื่อเสริมสร้างสมรรถนะ
ให้แก่เกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น ้าชัดเจน คือ สหกรณ์ประมงพาน จ ากัด ซึ่งด าเนินงานมานานถึง 15 ปี มีความพร้อม
ในทุกด้าน และมีแผนงานในการขยายตลาดให้แก่สมาชิกต่อไป
สหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งทั้งสี่แห่งที่ศึกษาอยู่ในภาวะวิกฤตกุ้งตายในระยะต้นในช่วงที่คณะวิจัยลงพื้นที่ศึกษาปลายปี
2557 ถึงต้นปี 2558 ที่ยังมีสมาชิกสามารถท าก าไรจากการเลี้ยงกุ้งได้ มีเพียงสองสหกรณ์คือ สหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่ม
น ้าท่าทอง จ ากัด และ สหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่มน ้าปากพนัง จ ากัด สหกรณ์ทั้งสองแห่งยังสามารถมีก าไรจากการด าเนินงาน
แม้จะเป็นก าไรที่ลดลง อีกสองสหกรณ์ขาดทุน ส าหรับสหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่มน ้าสามร้อยยอด-ปราณบุรี จ ากัด เพิ่งจะมี
ปัญหาขาดทุน อย่างไรก็ตามผู้น ามีความเข้มแข็งและมีความสามารถในการเลี้ยงกุ้ง พยามหาทางแก้ปัญหา และคาดว่า
เมื่อแก้ปัญหากุ้งตายในระยะต้นได้ สหกรณ์แห่งนี้จะกลับมามีก าไรดังเดิม ที่มีปัญหาคือสหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่มน ้าจันทบุรี
ซึ่งสมาชิกเลิกเลี้ยงกุ้งไปเป็นจ านวนมาก ที่ยังเลี้ยงอยู่ก็ไม่สู้จะสนใจร่วมงานกับสหกรณ์ฯ
ส าหรับสหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้ง ที่สามารถเป็นแนวทางการสร้างเสริมสมรรถนะของเกษตรกรรายเล็กได้ คือ สหกรณ์
ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่มน ้าปากพนัง จ ากัด ที่เริ่มต้นมาจากการได้รับความสนับสนุนของหน่วยงานภาครัฐในพื้นที่โครงการ
พระราชด าริ สมาชิกได้รับความรู้ความเข้าใจในหลักการสหกรณ์ ร่วมคิด ร่วมท า และมีความรู้สึกเป็นเจ้าของสหกรณ์
สหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่มน ้าสามร้อยยอด-ปราณบุรี จ ากัด มีข้อเด่นที่มีผู้น าที่มีความสามารถ เข้มแข็ง และมุ่งมั่นที่จะให้
สมาชิกมีรายได้ที่ดีขึ้นจากการเลี้ยงกุ้ง ส่วนสหกรณ์ผู้เลี้ยงกุ้งลุ่มน ้าท่าทอง จ ากัด มีสมาชิกที่เป็นผู้เลี้ยงกุ้งรายใหญ่กว่า
สหกรณ์แห่งอื่น ผู้น าทั้งประธานฯและกรรมการด าเนินการเป็นผู้มีทักษะและประสบการณ์การเลี้ยงกุ้งที่มารวมกันเพื่อ
แก้ปัญหาวิกฤตกุ้งตายในระยะต้น เป็นสหกรณ์อีกแห่งหนึ่งที่ประสบความส าเร็จ ไม่ต้องอาศัยทุนสนับสนุนจาก
ภายนอก
การเป็นสหกรณ์ องค์กรชุมชนควรมีขนาดธุรกิจ คือ ผลผลิต ในปริมาณมากพอที่จะมีก าไรจากการด าเนิน
ธุรกิจให้บริการแก่สมาชิก เพื่อให้มีทุนหมุนเวียนเพียงพอในการด าเนินงาน นอกไปจากการสร้างความเข้าใจในหลักการ
สหกรณ์ที่ต้องร่วมคิดร่วมท า และ มีความตระหนักในความเป็นเจ้าของสหกรณ์ร่วมกันแล้ว สหกรณ์ควรมีความพร้อม
ด้านบุคลากร ทั้ง สมาชิก ผู้น า และพนักงาน ควรมีการวางแผนธุรกิจที่สามารถท าก าไรได้ กรมส่งเสริมสหกรณ์ในพื้นที่
ควรมีบทบาทที่ส าคัญในการให้ค าแนะน าและส่งเสริมทั้งในเรื่องของการบริหารจัดการสหกรณ์ตลอดจนการท ารายงาน
โดยเฉพาะรายงานการเงิน โดยกรมประมงในพื้นที่เข้ามาส่งเสริมด้านการผลิต และกรมพัฒนาชุมชนในพื้นที่เข้ามา
ส่งเสริมความเข้มแข็งของการรวมกลุ่มกัน หน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่เหล่านี้ควรให้ความส าคัญแก่การท างานอย่าง
บูรณาการเพื่อพัฒนาสมรรถนะของเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น ้าด้วยการจัดตั้งสหกรณ์
พบว่าปัจจัยที่มีผลต่อความส าเร็จของการจัดองค์กรชุมชน มีสี่ปัจจัยหลักซึ่งเป็นปัจจัยภายในองค์กร สอง
ปัจจัยแรกเป็นปัจจัยด้านบุคคล ได้แก่ สมาชิก และ ผู้น าองค์กร ปัจจัยที่สาม ได้แก่ ที่ตั้งของที่ท าการองค์กร และทุนใน
การด าเนินงานขององค์กร ปัจจัยที่สี่คือการด าเนินงานขององค์กร ทั้งนี้ความร่วมมือให้การสนับสนุนและโอกาสจาก
ภายนอกองค์กร ก็มีส่วนที่สามารถเกื้อหนุนให้สามารถจัดตั้งองค์กรและด าเนินงานอย่างได้ผล การจัดองค์กรชุมชนผู้
เพาะเลี้ยงสัตว์น ้าควรมีแนวทางการพัฒนาปัจจัยเหล่านี้ เพื่อให้การจัดองค์กรชุมชนสามารถประสบความส าเร็จในการ
จัดตั้งองค์กร สามารถพัฒนาสมรรถนะของเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น ้าได้
แนวทางการพัฒนาสมาชิกขององค์กร ในการจัดองค์กรชุมชน ลักษณะส าคัญที่สมาชิกควรจะต้องมี มีห้า
ประการดังนี้ 1) เข้ามาเป็นสมาชิกองค์กรโดยมีวัตถุประสงค์หลักในการรวมกันเพื่อสร้างความเข้มแข็งให้แก่เกษตรกรผู้
เพาะเลี้ยงสัตว์น ้าด้วยกัน 2) มีความตระหนักในความเป็นเจ้าขององค์กรชุมชนร่วมกัน 3) ร่วมคิดร่วมท า มีส่วนร่วมใน
xviii
