Page 146 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

142

13.4 คอมเพลกซ ทรานสโลเคชัน

คอมเพลกซ ทรานสโลเคชัน (complex translocation) พบในสิ่งมีชีวิตหลายชนิด เปนการ
แลกเปลี่ยนชิ้นสวนที่เกิดขึ้นระหวางโครโมโซมมากกวา 2 คู เกิดจากการมีรอยแตกหักบนโครโมโซม

มากกวา 3 แหง ในระยะเมตาเฟส I จะพบโครโมโซมมีการจัดเรียงตัวเปนรูปวงแหวนมากกวา 2 วง ซึ่ง

ประกอบดวยโครโมโซมจํานวน 6, 8, 10... แทง (รูปที่ 13.9) สิ่งมีชีวิตที่ไดรับการศึกษาเกี่ยวกับเรื่องนี้

มากที่สุดคือ พืชในสกุล Oenothera (2n = 14) โดยเฉพาะอยางยิ่งตน evening primrose (O.
lamarckiana) พบคอมเพลกซ ทรานสโลเคชันเกิดขึ้นกับโครโมโซมทั้ง 14 แทง ทําใหเกิดการ

แลกเปลี่ยนชิ้นสวนแขนโครโมโซมในแบบตาง ๆ ไดถึง 91 แบบ ดังนี้ 1-2, 1-3, 1-4, 1-5, 1-6, 1-7 ;

2-3, ….., 2-7 ; ……, 6-7 ในระยะไดอะไคเนซิสโครโมโซมที่เปนทรานสโลเคชันจากฝายพอหรือ
กัวเดนส (gaudens) และฝายแมหรือเวเลนส (velans) จะมาจับสลับกันเปนรูปซิกแซก พอถึงระยะเมตา

เฟส I โครโมโซมมีการจัดเรียงตัวแบบออลเทอรเนท ภายหลังจากที่โครโมโซมแยกตัวออกจากกัน

ไปสูคนละขั้วเซลลในระยะอะนาเฟส I แลว จะพบวา ที่ขั้วหนึ่งไดรับโครโมโซมของฝายพอทั้งหมด
ในขณะที่อีกขั้วหนึ่งไดรับโครโมโซมจากฝายแมทั้งหมด (รูปที่ 13.10) ดังนั้นจึงไดเซลลสืบพันธุเพียง

2 ชนิดเทานั้น คือ ชนิดที่ประกอบดวยโครโมโซมจากฝายพอ และจากฝายแม เมื่อเกิดการผสมขามกับ

ชุดของโครโมโซมชนิดอื่น ๆ พบวาชุดโครโมโซมจากฝายพอประกอบดวยยีนที่ควบคุมลักษณะการมี
จุดสีแดงบนใบที่มีขนาดกวาง ลําตนปกติ และมีตาสีเขียว สวนชุดโครโมโซมจากฝายแมประกอบดวย

ยีนที่ยับยั้งการเกิดจุดสีแดงบนใบที่มีขนาดแคบ ลําตนผอมยาว และตามีสีแดงสลับเขียว

นอกจากนี้โครโมโซมทั้ง 2 ชุดนี้ยังมียีนมรณะ (lethal gene) ซึ่งกอใหเกิดการตายของไซ

โกต (zygotic lethality) เมื่ออยูในสภาพโฮโมไซกัส ภายหลังการผสมพันธุระหวางเซลลสืบพันธุทั้ง 2

ชนิดนี้ เมล็ดที่ไดรับและสามารถงอกเปนตนพืชที่สมบูรณไดจะมาจากการรวมตัวของเซลลสืบพันธุ

ตางชนิดกัน (heterozygous) เทานั้น
กัวเดนส / กัวเดนส ตาย

เวเลนส / เวเลนส ตาย

กัวเดนส / เวเลนส ตนสมบูรณ และจะสรางเซลลสืบพันธุ 2 ชนิด
คือ กัวเดนส และเวเลนสเสมอ

ระบบการมียีนมรณะที่ควบคุมทําใหลูกหลานที่ไดเปนเฮตเทอโรไซกัส ทรานสโลเคชันอยู

เสมอ เรียกวา สมดุลมรณะ (balanced lethal) ซึ่งจะปองกันไมใหเกิดสายพันธุแทที่เปนโฮโมไซกัส