Page 98 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

92
โครสร้างพืช

การจัดเรียงของใบบนส าต้น (leaf arrangements)

เนื่องจากใบเป็นส่วนที่เจริญออกมาจากปลายยอดของล าต้น โดยมีการเจริญออกมาจากบริเวณ
ข้อ ดังนั้นต าแหน่งของใบจึงมีการจัดระเบียบของใบที่เรียกว่า leaf arrangement หรือ phyllotaxy ที่

แตกต่างกัน (ภาพที่ 5.9) คือ

1. แบบสลับ (alternate) เป็นชนิดที่ใบติดอยู่กับข้อของล าต้นหรือกิ่งแบบสลับกันไป โดยใบใน

ข้อหนึ่งอยู่ตรงข้ามกับใบในข้อถัดไปสลับกันไป และเมื่อจัดเรียงวนอย่างต่อเนื่อง เรียกว่า spiral

2. แบบตรงข้าม (opposite) เป็นชนิดที่ใบเกิดอยู่บนข้อเดียวกัน 2 ใบ โดยเกิดตรงข้ามกัน ใน

บางครั้งมีผู้จ าแนกลักษณะของใบที่อยู่บนข้อเดียวกัน 2 ใบ แต่คู่ของใบอยู่ตรงข้ามสลับฉากกันว่า
decussate หรือ opposite alternate pair ตัวอย่างใบในส่วนล่างๆ ของต้นงา

3. แบบวงรอบ (whorled) เป็นชนิดที่ใบในแต่ละข้อมีมากกว่า 3 ใบขึ้นไป โดยใบติดอยู่รอบๆ
ข้อของกิ่งหรือล าต้น

นอกจากทั้ง 3 ลักษณะแล้ว พืชบางชนิดอาจมีลักษณะที่แตกแต่างออกไป เช่น ใบจะติดกันเป็น
กระจุกอยู่บนข้อของกิ่งและมีเนื้อบางๆ หุ้มไว้ เรียกว่า fascicle พบใน สนสองใบ และสนสามใบ พืชบาง

ชนิดใบติดกับล าต้นเป็นกระจุกบริเวณผิวดิน เรียกว่า basal พบใน สัปปะรด ว่านกาบหอย และ

ผักกาดขาว

ก. แบบสลับ (alternate) ข. แบบตรงข้าม (opposite) ค. แบบวงรอบ (whorled)

ภาพที่ 5.9 การจัดเรียงของใบบนล าต้น (leaf arrangement) ก. แบบสลับ (alternate) ข. แบบตรงข้าม
(opposite) และ ค. แบบวงรอบ (whorled)

รศ. ดร. ลิลลี่ กาวีต๊ะ