Page 16 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

บทนํา 7

สมการอัตรานั่นเอง เนื่องจากโมเลกุลาริตีเปนจํานวนที่แนนอนของสารตั้งตนที่เขาทําปฏิกิริยากัน
จริงในขั้นตอนมูลฐานตางๆ ของกลไกหนึ่งๆ

สําหรับสารตางๆ ที่เกิดขึ้นในขั้นตอนมูลฐาน ที่ไมใชผลิตภัณฑ (product) ของปฏิกิริยา จะ

เรียกวา สารมัธยันตร (intermediate) ซึ่งสารดังกลาวจะมีความวองไวตอปฏิกิริยา และอาจตรวจพบ
ไดทั้งนี้ขึ้นกับความเสถียรของสารและความวองไวของเครื่องมือหรือวิธีการในการตรวจวัด

ปฏิกิริยามูลฐานสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท คือ ปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลเดี่ยว
(elementary unimolecular reaction) ปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลคู (elementary bimolecular

reaction) และปฏิกิริยามูลฐานแบบสามโมเลกุล (elementary termolecular or trimolecular reaction)

อยางไรก็ตามปฏิกิริยามูลฐานสวนใหญจะเปนแบบโมเลกุลเดี่ยวหรือแบบโมเลกุลคู

ตัวอยางของปฏิกิริยามูลฐานแบบตางๆ มีดังตอไปนี้

1.6.1 ปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลเดี่ยว ซึ่งเกิดจากการสั่นของหนึ่งโมเลกุล เพื่อแตกตัว

หรือจัดเรียงตัวใหม ดังนั้นปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลเดี่ยวจะมีโมเลกุลาริตีเปนหนึ่ง และมีอันดับ

เปนหนึ่ง เชน

A ⎯ →⎯ product(s)

H 2
C
ไดแก CH 2 CH 2 ⎯ →⎯ CH CH = CH 2
3

1.6.2 ปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลคู เกิดจากคูของโมเลกุลมาชนกัน และมีการแลกเปลี่ยน
พลังงานระหวางอะตอมหรือกลุมของอะตอม ดังนั้นปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลคูจะมีโมเลกุลาริตี

เปนสอง และมีอันดับเปนสอง เชน

2A ⎯ →⎯ product(s) หรือ A + B ⎯ →⎯ product(s)

ไดแก Br + H ⎯ →⎯ HBr + H
2

1.6.3 ปฏิกิริยามูลฐานแบบสามโมเลกุล เกิดจากการชนกันของ 3 โมเลกุล (เปนปฏิกิริยาที่

พบนอยมาก) ดังนั้นปฏิกิริยามูลฐานแบบสามโมเลกุลจะมีโมเลกุลาริตีเปนสาม และมีอันดับเปน

สาม เชน
3A ⎯ →⎯ product(s) หรือ A + B + C ⎯ →⎯ product(s) หรือ 2A + B ⎯ →⎯ product(s)