Page 130 -
P. 130
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
5
ปัจจัยกำหนดพลวัตความยากจน : วิธีวิเคราะห์เชิงปริมาณ
• ทุนมนุษย์
เป็นที่เชื่อและกล่าวกัน โดยทั่วไปว่าการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ทั้งทางด้านการศึกษาและ
คุณภาพแรงงาน สามารถช่วยลดโอกาสของครัวเรือนไม่ให้อยู่ในความยากจน ซึ่งในหลายการศึกษา
และงานวิจัยก็ได้สนับสนุนความสัมพันธ์ดังกล่าวนั่นคือ ระดับการศึกษาที่เพิ่มขึ้นจะช่วยลดโอกาส
การตกเป็นครัวเรือนยากจนเรื้อรัง และโดยเฉพาะการได้รับการศึกษาในระดับที่สูงขึ้น เช่น
มัธยมศึกษา (Jalan and Ravillion, 1999; McCulloch and Baulch, 2000; McKay and Lawson;
2003; Justino et al., 2008) และอีกหลายงานวิจัยแสดงว่าอัตราการไม่รู้หนังสือทำให้ครัวเรือน
ยากจนเรื้อรังมากขึ้น (Jalan and Ravillion, 1999, 2000) นอกจากนี้ การเพิ่มการลงทุนใน
ทุนมนุษย์ไม่เพียงแต่จะอยู่ในรูปของการศึกษาในสถานศึกษาเท่านั้น การอบรมหรือจัดการทาง
ด้านทักษะในที่ทำงานให้แก่แรงงานก็มีส่วนสำคัญต่อการลดโอกาสการตกอยู่ในความยากจน
เรื้อรังด้วย (Gaiha and Deolaiker, 1993)
ผลการวิเคราะห์ที่ได้จากแบบจำลอง multinomial logit ก็สอดคล้องกับการศึกษาในหลาย
ประเทศข้างต้น โดยเมื่อพิจารณาด้านคุณภาพของทุนมนุษย์ พบว่า การศึกษาของสมาชิกใน
ครัวเรือนที่เพิ่มขึ้นจะส่งผลให้ครัวเรือนมีโอกาสที่จะอยู่ในความยากจนเรื้อรังลดลง ในขณะ
เดียวกันการศึกษาของสมาชิกในวัยแรงงานที่เพิ่มขึ้นยังเป็นปัจจัยที่ลดโอกาสที่ครัวเรือนจะเข้าสู่
ความยากจนด้วย และเมื่อพิจารณาแยกตามระดับการศึกษา จะเห็นแนวโน้มที่ชัดเจนขึ้น นั่นคือ
สมาชิกวัยแรงงานที่จบการศึกษาระดับต่ำกว่าประถมหรือจบเพียงชั้นประถมศึกษา หากมีจำนวน
เพิ่มขึ้นจะมีความเป็นไปได้ที่ครัวเรือนดังกล่าวจะยังคงอยู่ในความยากจนเรื้อรังต่อไป ซึ่งสอดคล้อง
กับข้อมูลเบื้องต้นที่แสดงว่าสมาชิกครัวเรือนเกินครึ่งของกลุ่มยากจนเรื้อรังจบการศึกษาในระดับ
ประถมศึกษาเท่านั้น อย่างไรก็ดี หากสมาชิกวัยแรงงานจบการศึกษาที่สูงกว่าระดับประถมคือ
ในระดับมัธยมปลายจะลดโอกาสที่จะเป็นครัวเรือนยากจนเรื้อรังได้
เมื่อพิจารณาระดับการศึกษาของหัวหน้าครัวเรือน พบว่ามีความสัมพันธ์ที่ไม่สอดคล้อง
กับการศึกษาของสมาชิกในวัยแรงงานข้างต้น โดยผลที่ได้ชี้ให้เห็นว่าการศึกษาของหัวหน้า
ครัวเรือนที่เพิ่มขึ้นกลับเพิ่มโอกาสให้ครัวเรือนยังคงอยู่ในความยากจนเรื้อรัง สะท้อนให้เห็นว่า
ระดับการศึกษาของหัวหน้าครัวเรือนที่สูงขึ้นเพียงคนเดียวไม่มีผลที่จะช่วยให้ครัวเรือนหลุดพ้น
จากความยากจนเรื้อรังได้ แต่มีแนวโน้มที่จะช่วยลดโอกาสกลับเข้าสู่ความยากจนของครัวเรือนได้
เท่านั้น โดยปัจจัยสำคัญที่ช่วยเพิ่มโอกาสให้ครัวเรือนหลุดพ้นจากความยากจนเรื้อรังจะต้องเพิ่ม
ระดับการศึกษาโดยเฉลี่ยของสมาชิกในครัวเรือนดังที่กล่าวในข้างต้น
129
