Page 273 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

เนื่องจากการปลูกพืชผักบริเวณที่ทำการศึกษาวิจัยมีการใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืชหลากหลายชนิดเพื่อให้ได้
ผลผลิตที่ดี ทำให้เกษตรกรนิยมใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูต่าง ๆ ระหว่างและหลังการเพาะปลูก วัตถุอันตรายทางการเกษตร

ที่พบจากการสัมภาษณ์เกษตรกรได้แก่ ไกลโฟเซต พาราควอต คลอไพริฟอส แมนโคเซป แลมดาไซฮาโลทริน อะบาเมคติน
อะลาคลอร์ ไซเปอร์เมทรินเป็นต้น ดังนั้นเมื่อมีการใช้ในแหล่งปลูกโอกาสที่จะปนเปื้อนลงสู่สิ่งแวดล้อมและผลิตผลย่อม
เป็นไปได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของสารและปริมาณที่ใช้ว่าถูกต้องเหมาะสมกับคำแนะนำบนฉลากหรือไม่
การผลิตพืชเชิงเดี่ยวเขตพื้นที่สูงทางภาคเหนือ เช่น จังหวัดเชียงใหม่ เพชรบูรณ์ และตาก เป็นต้น เพื่อผลิตพืชไร่
ไม้ผล หรือพืชผัก และมีการใช้สารเคมีที่เป็นวัตถุอันตรายทางการเกษตร มีการปลูกในพื้นที่เดิมติดต่อกันในระยะเวลา
ยาวนานหลายปี ได้ส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมและระบบนิเวศน์ ทั้งในเรื่องของความหลากหลายของชนิดพืช การ
สูญเสียธาตุอาหารจากการดูดใช้ในการเจริญเติบโตของพืชชนิดเดียว และจากการชะล้างพังทลายของผิวหน้าดิน รวมถึง
ผลกระทบจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช ที่ต้องใช้ในปริมาณที่เพิ่มสูงขึ้นในแต่ละปี นอกจากนี้การใช้สารเคมีปริมาณสูง
ส่งผลต่อการตกค้างในผลผลิตและสภาพแวดล้อม ไม่เฉพาะการใช้สารเคมีบนพื้นที่สูงเท่านั้น ในการผลิตพืชผักผลไม้ที่
พึ่งพาการใช้สารเคมีแม้ในสภาพพื้นที่ราบ ความเป็นไปของสารพิษในสิ่งแวดล้อมนั้น แหล่งน้ำจะเป็นแหล่งสุดท้ายในการ
รองรับสารพิษตกค้างที่มากับน้ำไหลบ่าหน้าดิน หรือถูกชะซึมลงไปในดินลงสู่ชั้นน้ำใต้ดิน และในที่สุดก็ไหลลงสู่แหล่งน้ำ
ธรรมชาติ ที่จะส่งผลกระทบต่อเกษตรกรผู้ใช้ ผู้บริโภค สิ่งมีชีวิต ประชาชนที่อาศัยในพื้นที่ราบที่ใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำ
และบริโภคพืชที่มีสารพิษตกค้าง รวมถึงการเกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในระบบนิเวศน์ได้
ภิญญาและคณะ (2554) ได้ศึกษาการสะสมและการแพร่กระจายของสารพิษในสิ่งแวดล้อมพื้นที่สูงภาคเหนือ ใน

แหล่งปลูกส้มในเขตอำเภอฝาง แม่อายและไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม่ และบริเวณแหล่งน้ำใกล้เคียง ระหว่างเดือน
กันยายน 2553 ถึงเดือนกรกฎาคม 2554 สำรวจและเก็บตัวอย่างทุก 3 เดือน รวม 4 ครั้ง เป็นตัวอย่างส้ม 16 ตัวอย่าง น้ำ
73 ตัวอย่าง และดิน 59 ตัวอย่าง ผลการวิเคราะห์พบสารพิษตกค้างในส้มทั้ง 16 ตัวอย่าง เกินค่าปริมาณสารพิษตกค้าง
สูงสุด (MRLs) ของสหภาพยุโรป (EU) ทั้งหมด คิดเป็น 100 เปอร์เซ็นต์ ชนิดของสารพิษที่เกินค่า MRLs ได้แก่ คาร์บารีล,
คาร์โบฟูราน, คาร์เบนดาซิม, ไซเปอร์เมทริน, อีไธออน, เฟนิโตรไธออน, มาลาไธออน, เมโธมิล, โปรฟีโนฟอส, ไตรอะโซ
ฟอส และ 3-ไฮดรอกซี คาร์โบฟูราน มีปริมาณระหว่าง 0.02 ถึง 5.19 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม พบสารพิษตกค้างในดินทุก
ตัวอย่างคิดเป็น 100 เปอร์เซ็นต์ของตัวอย่างทั้งหมด ชนิดของสารพิษที่พบมี 26 ชนิด ปริมาณที่พบมีค่าระหว่าง <0.01
ถึง 26.16 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม โดยพบกลุ่ม organophosphorus มากที่สุดคิดเป็น 98.3 เปอร์เซ็นต์ ปริมาณที่พบมีค่า
<0.01 ถึง 4.72 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม และตัวอย่างน้ำพบสารพิษตกค้างคิดเป็น 98.6 เปอร์เซ็นต์ของตัวอย่างทั้งหมด ชนิด
ของพิษที่พบมี 25 ชนิด ปริมาณที่พบมีค่าระหว่าง <0.01 ถึง 144.6 ไมโครกรัมต่อลิตร โดยพบพาราควอต มากถึงร้อยละ
42.5 มีปริมาณ 0.73 ถึง 144.60 ไมโครกรัมต่อลิตร ปริมาณสารพิษตกค้างที่พบในน้ำต่ำกว่าค่าความเป็นพิษต่อปลา และ
สัตว์น้ำ (Median Lethal Concentration, LC50)
การสำรวจสารพิษตกค้างในพืชผักผลไม้และสิ่งแวดล้อมบริเวณพื้นที่เสี่ยงภัย และการวิจัยสารพิษตกค้างในพืชผัก

ผลไม้ที่มีความเสี่ยงจากวัตถุอันตรายทางการเกษตร เป็นการเฝ้าระวังติดตามตรวจสอบสารพิษตกค้างภายหลังจากการใช้
ของเกษตรกร เพื่อประเมินความเสี่ยงภัยต่อการบริโภคและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งยังสามารถนำข้อมูลมาพิจารณาสำหรับ
ประกอบการตัดสินใจในการจัดการวัตถุอันตรายทางการเกษตร เช่น การพิจารณาการขึ้นทะเบียน การต่ออายุทะเบียน
การทดลองประสิทธิภาพในพืช และการปรับปรุงคำแนะนำในฉลาก เป็นต้น โดยใช้ข้อมูลตามหลักการทางวิทยาศาสตร์ที่
ยอมรับเป็นสากลอย่างมีเหตุผล เพื่อให้มีการใช้ประโยชน์จากสารเคมีควบคู่ไปกับการจัดการเพื่อความปลอดภัยในการ
บริโภคและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน จึงมีความจำเป็นที่จะต้องดำเนินโครงการวิจัยนี้โดยเร่งด่วน เพื่อศึกษา
ปริมาณสารพิษตกค้างในผลผลิตเกษตรที่ใช้บริโภคภายในประเทศจากแหล่งผลิตและแหล่งจำหน่ายต่างๆ ตลอดจน
สารพิษตกค้างในสภาพแวดล้อมในบริเวณที่ทำการเกษตรที่มีความเสี่ยงจากการใช้สารเคมี เพื่อเป็นข้อมูลในการควบคุม
กำกับดูแลด้านวัตถุอันตรายทางการเกษตรของกรมวิชาการเกษตรต่อไป สำหรับงานวิจัยนี้ได้ศึกษาสำรวจสารพิษตกค้าง
ในพืชและสิ่งแวดล้อมจากแหล่งปลูกพืชผักบริเวณพื้นที่สูงในอำเภอพบพระ จังหวัดตาก ซึ่งเป็นอีกหนึ่งแหล่งผลิตพืชที่
สำคัญทางภาคเหนือ ที่อาจเกิดผลกระทบจากการใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืชต่อเกษตรกร ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม หรือ

265