Page 70 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

เครื องเอก I

เพลง ครวญหาเถา

ความหมายของเพลงครวญหาเถา

เพลงครวญหาเถา เป็นเพลงอัตราสองชั"น ประเภทหน้าทับสองไม้ ใช้เป็นเพลงสองไม้บรรเลงต่อ
จากเพลงช้า เพลงครวญหาเถานี"ใช้บรรเลงได้ทั"งงานมงคล และงานอวมงคล โดยงานมงคลจะใช้เพลง

ครวญหาเถาในการอวยชัยให้พร ส่วนงานอวมงคลจะใช้เพลงครวญหาเถาในงานศพ

ประวัติและที มา

สันนิษฐานว่าเพลงครวญหาเถามีมาตั"งแต่สมัยอยุธยา มีหลักฐานอ้างอิงถึงพระยาประสานดุริยศัพท์
(แปลก ประสานศัพท์) เป็นอาจารย์ของครูมนตรี ตราโมท ตําแหน่งของพระยาประสานดุริยศัพท์ เป็น

เจ้ากรมปี พาทย์หลวง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ งพระยาประสานดุริยศัพท์นี"เป็น

บุคคลที มีความรู้ความสามารถด้านดนตรี ท่านเป็นครูและเป็นศิลปินมีความสามารถด้านขลุ่ย ปี และระนาด

พระยาประสานดุริยศัพท์เป็นผู้ประพันธ์เพลงครวญหาเถาในอัตราสามชั"นขึ"น และต่อมาพ.ศ. 2481
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ได้พระราชนิพนธ์เป็นเพลง

เถา และทรงบันทึกเป็นโน้ตสากลทั"งทางการร้องและทางดนตรี

ต่อมา พ.ศ. 2490 หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปะบรรลง) ได้ประพันธ์เป็นเพลงเถาอีกทางหนึ ง คู่
กับเพลงครุ่นคิดเถา

บทร้อง เพลงครวญหา เถา

สามชั"น เอนอิงพิงหมอนนอนอนาถ นึกหวั นหวาดเสียวทรวงสะท้อนถอน

โอ้อกเราคราวเคราะห์จําเพาะจร เกือบม้วยมรณ์แล้วมิหนําซํ"ามลทิน

เกิดเป็นหญิงจริงสําหรับรับอดสู สุดจะกู้แก้กายให้หายกลิ น

แม้นได้กับซมพลาก็ราคิน เขารู้สิ"นว่าคู่ครองของฮเนา
ได้คู่เก่าเล่าก็ร้ายน่าอายเหลือ เขาถูกเนื"อจับต้องเหมือนของเขา

ยังเอาสัตย์รับซํ"ากรรมของเรา มิรู้เอเหน้าแฝวไว้แห่งไร

สองชั"น กรรมแอ๋ยกรรมลําหับอัปภาคย์ ช่างแสนยากวางจิตคิดไฉน
จะละร้างขว้างกังวลไว้หนใด จึงจะได้ความสบายหายรําคาญ

คิดไปใจหนึ งก็นึกขัน เหตุไฉนงูพันแล้วไม่ผลาญ

ชั"นเดียว ฤาอารักษ์ริแถลงแกล้งบันดาล จะให้พานพบสู่คู่ซมพลา

ไม่เคยนึกรักใคร่ใจยังเฉย จะจําเคยเสียกระมังชังหนักหนา
จะชวดสอดตุ้มหูที ตรูตรา เสียดายหน้าจะสิ"นใสไร้มาลี

บทละครเรื องเงาะป่ า พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที ๕

63