Page 127 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

3+
2) Al ในสารละลายดิน ได้มาจากการผุพังและสลายตัวของแร่ต่างๆ ซึ่งความเข้มข้นจะสูง
เมื่อดินเป็นกรดจัด แต่ถ้าดินมีพีเอชสูงกว่า 5.5 อะลูมินัมไอออนในสารละลายดินจะมีน้อยกว่า 1 มิลลิกรัม

ต่อลิตร ส�าหรับรูปที่รากพืชดูดได้และหากสะสมมากจะเป็นพิษ (phytotoxic form) คือ อะลูมินัมไอออน
3+
ประจุบวกสาม (Al )
อะลูมินัมเป็นแคตไอออนกรด (acid cation) ที่ส�าคัญในดินซึ่งมีสภาพกรดจัด โดยอะลูมินัม

3+
ส่วนใหญ่อยู่ในรูป hexa-aqua-aluminum ion [Al(H O) ] มีโครงสร้างแบบออกตะฮีดรอน เนื่องจาก
2 6
3+
Al เป็นไอออนที่มีขนาดเล็กและมีประจุบวกสาม (+3) จึงมีน�้าจ�านวน 6 โมเลกุลมาเกาะแน่นโดยรอบ
(hydration shell) ได้โครงสร้างเป็นทรงหกเหลี่ยม
3) อะลูมินัมแลกเปลี่ยนได้ คือ อะลูมินัมซึ่งดูดซับกับประจุลบที่ผิวของคอลลอยด์ดินประเภท
ต่างๆ อะลูมินัมแลกเปลี่ยนได้มีภาวะสมดุลกับ Al ในสารละลายดิน
3+
6.1.2 รูปของอะลูมินัมที่มีมากในแต่ละช่วงพีเอช
ในแต่ละช่วงพีเอชของดิน รูปของอะลูมินัมในดินที่มีมากแสดงไว้ในตารางที่ 4.4 ส�าหรับ

ความสัมพันธ์ระหว่างพีเอชกับการกระจายและจ�านวนประจุของอะลูมินัมชนิดต่างๆ คือ ในช่วงพีเอช
3+
4.7-7.5 นั้น เมื่อพีเอชของสารละลายดินสูงขึ้น การละลายของ Al ลดลง เนื่องจากอะลูมินัมตกตะกอน
อยู่ในรูป Al(OH)
0
3
ตารางที่ 4.4 รูปของอะลูมินัมในดินที่มีมากในแต่ละช่วง pH

pH ชนิดที่มีมาก

<4.7 Al 3+
4.7-6.5 Al(OH) 2+

6.5-8.0 Al(OH) 0
3
>8.0 Al(OH) 4-

ที่มา : Essington (2004)

6.2 ผลของอะลูมินัมต่อข้าว
6.2.1 กลไกความเป็นพิษของอะลูมินัมในข้าว

แม้ว่าอะลูมินัมในสารละลายดินมีหลายรูป แต่อะลูมินัมไอออน (Al ) เป็นพิษต่อพืช
3+
มากที่สุด และอะลูมินัมกับเหล็กเป็นสองธาตุส�าคัญ ที่ท�าให้ข้าวในดินเปรี้ยวจัดมีการเจริญเติบโตช้าและ
ผลผลิตลดลง (Tanaka and Navasero, 1966) อะลูมินัมท�าให้รากข้าวไม่เจริญเติบโต ลดความสามารถ

ในการดูดน�้าและธาตุอาหาร รากเกาะยึดดินไม่มั่นคง ท�าให้ต้นข้าวล้มง่าย อาการแรกของพืชที่แสดงว่า

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว ดินนาที่เป็นปัญหาต่อการปลูกข้าว 123