Page 3 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

i

บทสรุปผูบริหาร

(Executive Summary)

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตตลอดหวงโซอุปทานของสหกรณโคนมภาค
กลางของประเทศไทยอยางยั่งยืนดวยการประยุกตใชหลักการของการวิเคราะหสายธารแหงคุณคารวมกับผลิต

ภาพสีเขียว โดยเริ่มตนจากการทบทวนขอมูลที่เกี่ยวของ เพื่อใหไดขอมูลกระบวนการผลิตและปจจัยตางๆที่
เกี่ยวของในสหกรณโคนมตลอดหวงโซอุปทานอยางครบถวน แลวจึงกําหนดตัวชี้วัดผลิตภาพสีเขียวทั้งทางดาน
เศรษฐศาสตรและตัวชี้วัดดานสิ่งแวดลอมที่ผานการทวนสอบความเชื่อมั่นของตัวชี้วัดที่ไดโดยการจัดประชุม
เชิงปฏิบัติการรวมกับผูทรงคุณวุฒิ แลวจึงพัฒนาเปนแบบสอบถามที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลซึ่งผานการ

ทวนสอบจากคณะกรรมการจริยธรรมในคนสายสังคมของมหาวิทยาลัยมหิดลกอนนําไปเก็บรวบรวมขอมูลตาม
ตัวชี้วัด ในป พ.ศ. 2555- 2557 โดยทําการเก็บขอมูลฟารมโคนมและสหกรณโคนมที่เปนมีขนาดเล็ก กลาง
และใหญ รวมทั้งหมดจํานวน 30 ฟารมโคนม และ 9 สหกรณโคนม เพื่อใหเปนตัวแทนที่ดีของตัวอยางการ
ดําเนินกิจกรรมในภาคกลาง ทําการเก็บขอมูลฟารมโคนมที่เปนฟารมขนาดเล็ก (แมโคไมเกิน 20 ตัว) ขนาด

กลาง (แมโคอยูระหวาง 21-100 ตัว) และ ฟารมขนาดใหญ แมโคเกินกวา 100 ตัว) และ สหกรณฟารมโคนม
ขนาดเล็ก (ผลิตน้ํานมไมเกิน 8 ตัน/วัน) กลาง (ผลิตน้ํานม 8-12 ตัน/วัน) และ ใหญ (ผลิตน้ํานมเกินกวา 12
ตัน/วัน) แลวนําขอมูลทีไดมาประเมินคาผลิตภาพสีเขียวเพื่อระบุสถานการณในการผลิตตลอดหวงโซอุปทาน

ของสหกรณโคนมโดยแสดงในรูปแบบของสายธารแหงคุณคา จากนั้นจึงพัฒนาแนวทางในเพิ่มประสิทธิภาพ
ของการผลิตตลอดหวงโซอุปทานของสหกรณโคนมดวยเทคโนโลยีสะอาด และทายสุดจึงทําการวิเคราะหสาย
ธารแหงคุณคาของตามแนวทางที่พัฒนาขึ้นได
ผลจากการการประเมินคาผลิตภาพสีเขียวของฟารมโคนมและสหกรณโคนมภาคกลาง โดยใชขอมูล
อัตราสวนระหวางตัวชี้วัดทางเศรษฐศาสตร (กําไร) กับผลรวมของผลกระทบสิ่งแวดลอมในดานตาง ๆ ตาม

ตัวชี้วัดทางสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน (Environmental Sustainability Index (ESI) แบงออกเปน 3 กลุม คือ
(1) Reducing solid waste and consumption ประกอบไปดวย ปริมาณอาหารโคหรือปริมาณน้ํานมดิบ
(กรณีสหกรณโคนม) ปริมาณน้ํามัน ไฟฟา สารเคมี และ ของเสียที่เกิดขึ้น (2) Water Quality and Water

Quantity คือ คุณภาพของน้ําที่ใชและปริมาณน้ําใช และ (3) Greenhouse gas emissions คาการปลอยกาซ
เรือนกระจกดวยการคํานวณ Carbon Footprint ผลจกการประเมินคาดัชนีผลิตภาพสีเขียวของฟารมโคนม
ภาคกลางมีคาผลิตภาพสีเขียว ในป 2555 -2557 เทากับ 4.41 4.17 และ 3.66 (E-07) ตามลําดับ ซึ่งการ
ดําเนินงานของฟารมโคนมมีแนวโนมลดลงเล็กนอยในแตละป บงชี้ถึงผลกระทบสิ่งแวดลอมที่เพิ่มมากขึ้นและ

กําไรมีคาลดลงของการดําเนินกิจการฟารมโคนมภาคกลางในแตละป ในสวนของคาผลิตสีเขียวของสหกรณโค
นมภาคกลาง พบวา มีคาดัชนีผลิตภาพสีเขียวเทากับ 1.15 0.83 และ 0.76 (E-07) ตอปตามลําดับ และเมื่อ
พิจารณาแนวโนมตลอดสามป จะเห็นไดวาคาผลิตสีเขียวจากการดําเนินกิจการสหกรณ โคนมป 2555-2557
มีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่องในแตละป ดังนั้นการนําเทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology) เขามา

ประยุกตใชเพื่อเปนแนวทางในการปรับปรุงการใชทรัพยากร ลดปริมาณของเสีย เพิ่มประสิทธิภาพใน
กระบวนการผลิต ของหวงโซอุปทานสหกรณโคนมดวยการเพิ่มคาผลิตภาพสีเขียวที่สูงขึ้น สามารถแขงขันได
ทางธุรกิจควบคูกับการรักษาสภาพแวดลอม
จากนั้นจึงนําผลการศึกษามาวิเคราะหสายธารคุณคาตลอดหวงโซอุปทานสหกรณโคนมเพื่อระบุการใช

ทรัพยากรและการเกิดของเสียในหวงโซการผลิต โดยผลการจัดทําแผนผังสายธารแหงคุณคาของการ
ดําเนินการของฟารมโคนม ที่ประกอบดวย 6 ขั้นตอนที่สําคัญ คือ การผสมเทียม การใหอาหารและน้ํา การทํา