Page 13 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

1

บทที่ 1

บทนํา

1.1 ที่มาและความสําคัญ
สหกรณเปนองคกรที่จัดตั้งขึ้นเพื่อแกไขความเดือดรอนในการประกอบอาชีพและยกชวยฐานะความ

เปนอยูของสมาชิก สหกรณเปนองคกรธุรกิจที่มีลักษณะที่แตกตางจากธุรกิจอื่น โดยในปจจุบันสหกรณมี 7
ประเภท คือ สหกรณการเกษตร สหกรณนิคม สหกรณการประมง สหกรณออมทรัพย สหกรณรานคา สหกรณ
บริการและสหกรณเครดิตยูเนี่ยน (ภมรมาศ จิตอําพร, 2552) ในสวนของสหกรณการเกษตรนั้น สหกรณโคนม
จัดเปนสหกรณการเกษตรรูปแบบพิเศษที่จัดตั้งขึ้นตามกลุมอาชีพของกลุมผูเลี้ยงสัตว เพื่อมุงเนนใหเกิดการ
รวมมือกันในการดําเนินกิจกรรมการชวยเหลือซึ่งกันและกันในการแกไขปญหาความเดือดรอนของการ

ประกอบอาชีพ โดยจากขอมูลของกรมสงเสริมสหกรณ (2558) ระบุวาในปจจุบันจํานวนของสหกรณโคนมที่มี
การแปรรูปน้ํานมดิบมีจํานวนทั้งสิ้น 111 สหกรณ ซึ่งเปนสหกรณที่ตั้งอยูในภาคกลางสูงถึง 35 สหกรณ และ
ยิ่งไปกวานั้นภาคกลางของประเทศไทยสามารถผลิตน้ํานมดิบไดสูงที่สุดในประเทศ จากขอมูลของสํานักงาน

เศรษฐกิจการเกษตร (2558) ระบุวาภาคกลางสามารถผลิตน้ํานมดิบไดมากกวา 701,186 ตัน ในไตรมาศที่สอง
ของป 2558
ทั้งนี้จากการศึกษาของ เกษตร วิทยานุภาพยืนยง (2531) พบวา ฟารมโคนมสวนใหญยังขาดระบบ
การจัดการของเสียจากฟารม แตการลงทุนในการจัดการบําบัดของเสียจากฟารมเลี้ยงโคนมซึ่งสวนใหญเปน

ฟารมขนาดเล็กมีจํานวนโคนมเพียง 10-40 ตัวตอฟารม ยอมเปนการลงทุนที่แพงเกินไปสําหรับเกษตรกร อีก
ทั้ง ชาญวิทย กุลทรัพยศักดิ์ (2553) พบวา การจัดตั้งสหกรณและโรงงานผลิตนมจํานวนมากในประเทศไทยนั้น
สงผลใหเกิดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมตามมาอยางมาก เนื่องจากการแปรรูปนมนั้นมีการปลอยมลพิษออกสู
สิ่งแวดลอมที่มาจากการใชทรัพยากรในการผลิตสูง สงผลใหเกิดผลกระทบทั้งทางน้ํา ดิน และ อากาศ ซึ่ง

ผลเสียตอระบบนิเวศ สัตวน้ํา มนุษยและสิ่งแวดลอมรอบขาง จึงทําใหการลงทุนเพื่อการจัดการสิ่งแวดลอมของ
สหกรณโคนมจึงเปนอีกหนึ่งตนทุนที่สําคัญอยางหนึ่งที่ตองลงทุน ดังนั้นประเด็นปญหาทางสิ่งแวดลอมของ
ตลอดหวงโซอุปทานของสหกรณโคนมนั้นเปนประเด็นที่สําคัญและสงผลกระทบโดยตอการลงทุนซึ่งเปนตนทุน
สําคัญในการผลิต

แตอยางไรก็ตามการบริหารจัดการธุรกิจโคนมใหมีความมั่นคง สามารถแขงขับกับธุรกิจอื่น ๆ ไดเปน
องคกรที่อยูรอดในภาวะเศรษฐกิจและสังคม เพื่อเปนที่พึ่งแกสมาชิกสหกรณไดอยางยั่งยืนและทําใหสหกรณ
ประสบความสําเร็จในการดําเนินธุรกิจนั้นจําเปนตองอาศัยปจจัยตาง ๆ เพื่อผลักดันใหเกิดผลสําเร็จ โดยปจจัย

สําคัญอยางหนึ่ง คือ ความสามารถในการบริหารจัดการในการดําเนินธุรกิจของสหกรณไดอยางมีประสิทธิภาพ
และลดตนทุน ทั้งนี้เมื่อพิจารณาแนวโนมตั้งแตป พ.ศ. 2550 ที่ผานมาแสดงใหเห็นวา ผลผลิตน้ํานมดิบที่ผลิต
ไดทั้งหมดถูกนําสงเขาโรงงานไปแปรรูปเปนนมพรอมดื่ม และคาดวาจํานวนโคนมและปริมาณน้ํานมดิบจะ
ลดลง ซึ่งเกษตรกรบางสวนเลิกเลี้ยงและแมโคนมถูกขายเขาโรงฆาสัตว เนื่องจากเกษตรกรไมสามารถรับภาระ
กระตุนที่เพิ่มขึ้นไดและคาดวาตนทุนการผลิตน้ํานมดิบมีน้ํานมดิบมีแนวโนมสูงขึ้น (ภมรมาศ จิตอําพร, 2552)

ดังนั้นจึงควรมีการพัฒนาแนวทางเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดําเนินงานของสหกรณโคนมทั้งระบบตั้งแต
ระบบการเลี้ยงในฟารมจนถึงการแปรรูปน้ํานมดิบ โดยเฉพาะตนทุนของการจัดการสิ่งแวดลอมเพื่อเพิ่มโอกาส
และชองทางในการแขงขันใหกับเกษตรกรที่สมาชิกสหกรณใหสามารถดําเนินกิจการไดอยางมั่นคงและยั่งยืน

ผลิตภาพสีเขียว (Green Productivity) ไดถูกพัฒนาโดย Asian Productivity Organization (APO)
เปนกลยุทธในการเพิ่มผลผลิตและการดําเนินการดานสิ่งแวดลอมควบคูกัน เปนการนําเทคโนโลยีและการ