Page 34 -
P. 34
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
3.3 กำรปรับปรุงพันธุ์ และกำรผสมพันธุ์โคเนื้อ
“การปรับปรุงพันธุ์” หมายถึง การคัดเลือกสัตว์พันธุ์ดีโดยพิจารณาจากลักษณะภายนอกที่มีลักษณะดี
และลักษณะทางเศรษฐกิจที่สามารถชั่งตวงวัดได้ เพื่อน�าสัตว์ที่คัดเลือกไว้ไปใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์ เพื่อการผลิตลูกสัตว์
ในรุ่นต่อๆ ไป โดยลูกสัตว์ที่เกิดขึ้นมาจะมีการพัฒนาของลักษณะที่ใช้ในการคัดเลือกที่ดีขึ้น
“การผสมพันธุ์” หมายถึง การน�าเอาพ่อแม่พันธุ์ที่ได้จากการคัดเลือกน�ามาผสมพันธุ์กัน เพื่อให้ได้
ลูกสัตว์ในรุ่นต่อไป โดยทั่วไปถ้าเราสามารถคัดเลือกพ่อพันธุ์ที่ดีที่สุด ผสมพันธุ์กับแม่พันธุ์ที่ดีที่สุด ลูกที่เกิดมา
ก็จะได้ลูกที่ให้ผลผลิตที่ดีที่สุดด้วย ดังนั้นการจับคู่การผสมพันธุ์จึงมีความจ�าเป็นเพื่อให้ได้ลูกสัตว์ที่มีลักษณะ
ที่ดีเด่นในรุ่นลูกต่อไป
การผสมพันธุ์ มีอยู่ 3 วิธี ได้แก่
1) การผสมเทียม ผู้เลี้ยงจะเข้าไปมีส่วนในการสังเกตการเป็นสัดของแม่โคจากนั้นเมื่อถึงระยะเวลา
ที่เหมาะสม ผู้ที่จะผสมเทียมจะต้องเตรียมน�้าเชื้อและฉีดน�้าเชื้อผ่านทางคอมดลูก และปล่อยน�้าเชื้อไว้ในมดลูก
ของแม่โค
2) การจูงผสม ผู้เลี้ยงจะเข้าไปมีส่วนในการสังเกตการเป็นสัดของแม่โคเช่นเดียวกับการผสมเทียม
เป็นการผสมพันธุ์โดยที่ผู้เลี้ยงจะเข้าไปมีส่วนในการสังเกตการเป็นสัดของแม่โค
3) การการปล่อยพ่อพันธุ์คุมฝูง เป็นการปล่อยให้พ่อพันธุ์คุมฝูงแม่พันธุ์ตามธรรมชาติ โดยพ่อพันธุ์ที่ใช้
คุมฝูงจะต้องมีความพร้อมทั้งในด้านอายุ น�้าหนักตัว และความสมบูรณ์พันธุ์ที่ดีพอ ในโคเนื้อพ่อพันธุ์ที่มีอายุน้อย
ไม่เคยคุมฝูงมาก่อน อาจให้คุมฝูงได้ประมาณ 20 ตัว แต่เมื่อมีอายุ 3 ปีขึ้นไป และเคยใช้งานมาก่อน สามารถ
คุมฝูงแม่พันธุ์ได้ ประมาณ 30 ตัว หรือมากกว่า วิธีนี้เป็นวิธีที่ประหยัดที่สุด ผู้เลี้ยงไม่ต้องสังเกตการณ์เป็นสัด
ของแม่โค พ่อโคจะรู้ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่จะผสมพันธุ์เอง และหากพ่อพันธุ์ไม่มีปัญหาเรื่องความสมบูรณ์พันธุ์
เป็นวิธีที่มีอัตราการผสมติดสูงที่สุด
3.4 กรณีตัวอย่ำง “กำรจัดแผนผสมพันธุ์เพื่อให้ได้โคเนื้อตำม
ควำมต้องกำรของตลำด”
3.4.1 กำรผสมแบบยกระดับพันธุ์
เป็นการผสมพันธุ์โดยใช้สัตว์พันธุ์ใดพันธุ์หนึ่งเติมลงในฝูงไปเรื่อยๆ โดยเปลี่ยนพ่อพันธุ์ในแต่ละ
ชั่วรุ่นแบบเพิ่มสายเลือดไปเรื่อยๆ ในอนาคตประมาณ 6 ชั่วรุ่น สัตว์ในฝูงก็จะมีสายเลือดของสัตว์พันธุ์ใหม่
เกือบจะ 100% ประเทศไทยใช้ระบบการผสมพันธุ์แบบนี้ในการใช้ โคพันธุ์ บราห์มันผสมกับโคพื้นเมืองไทย
จากอดีตจนถึงปัจจุบัน จนได้โคบราห์มันลูกผสมเกิดขึ้นในประเทศไทยจ�านวนมาก
32 คู่มือปฏิบัติ การผลิตโคเนื้อเชิงการค้า ส�าหรับเกษตรกร
Commercial Beef Cattle Production Handbook Farmer Edition
