Page 32 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

28

3.5 โครงสรางโมเลกุลของเซนโตรเมียร

เซนโตรเมียรมีความแปรปรวนในดานโครงสรางโมเลกุลขึ้นอยูกับชนิดของสิ่งมีชีวิต
โครโมโซมของสิ่งมีชีวิตสวนใหญมีเซนโตรเมียรเพียง 1 อัน เรียกวา localized centromere แตใน

สิ่งมีชีวิตบางชนิด เชน ไสเดือน (nematode) โครโมโซมหนึ่งแทงมีเซนโตรเมียรหลายอันกระจายอยู

ตลอดความยาวของโครโมโซมเรียกวา diffuse centromere อยางไรก็ตามเซนโตรเมียรของโครโมโซม

ที่มีเซนโตรเมียร 1 อันยังแบงยอยออกไดเปน 2 แบบ คือ point centromere และ regional centromere
โดย point centromere พบมากในโครโมโซมของยีสตชนิดตาง ๆ ซึ่งรวมถึง Saccharomyces

cerevisiae ดวย point centromere มีปริมาณดีเอ็นเอนอย สิ่งมีชีวิตชั้นสูงสวนใหญ (higher eukaryote)

โครโมโซมมีเซนโตรเมียรเปนแบบ regional centromere ซึ่งประกอบดวยดีเอ็นเอที่มีความยาวหลาย
รอยกิโลเบส (kilobase)

โครงสรางโมเลกุลของเซนโตรเมียรของยีสต (Saccharomyces cerevisiae) ประกอบดวยดี

เอ็นเอและโปรตีนอยูรวมกันอยางสลับซับซอนเชนเดียวกับโครโมโซม โดยมีความยาวของดีเอ็นเอ

ประมาณ 220 ถึง 250 คูเบส ลําดับเบสในบริเวณเซนโตรเมียรแบงออกไดเปน 4 สวน คือ CDE 1,

CDE 2, CDE 3 และ CDE 4 (รูปที่ 3.6) ลําดับเบสในบริเวณ CDE 1, CDE 2, CDE 3 ของเซนโตรเมียร
ของโครโมโซมยีสตสวนใหญจะคลายคลึงกัน สวนลําดับเบสในบริเวณ CDE 4 จะแตกตางกันไปใน

แตละโครโมโซม ประมาณ 90 % ของดีเอ็นเอในบริเวณ CDE 2 มีการจับคูกันของเบสในแบบ A-T ดี

เอ็นเอของเซนโตรเมียรบรรจุอยูในโครงสรางที่เรียกวา centromeric core particle โครงสรางนี้ทําให
เซนโตรเมียรทนทานตอการถูกยอยสลายโดยเอนไซม DNAase นอกจากนี้ยังเชื่อกันวา centromeric

core เปนจุดที่ยึดเกาะของสายใยสปนเดิล

การจัดเรียงตัวของลําดับเบสของดีเอ็นเอที่อยูในเซนโตรเมียรของโครโมโซมยีสตจะไม

เหมือนกับของสิ่งมีชีวิตชั้นสูงอื่น ๆ เซนโตรเมียรของสิ่งมีชีวิตชั้นสูงกวายีสตมีขนาดใหญกวา

เซนโตรเมียรของยีสตประมาณ 100 เทา ยิ่งกวานั้นเซนโตรเมียรของสิ่งมีชีวิตชั้นสูงกวายีสตมีบริเวณที่
ยอมติดสีเขม (heterochromatin) เปนสวนใหญ และบริเวณดังกลาวประกอบดวยดีเอ็นเอที่มีลําดับเบส

ซ้ํา ๆ กัน (repetitive satellite DNA) ตัวอยางเชน เซนโตรเมียรของโครโมโซมคนประกอบดวย

ชิ้นสวนดีเอ็นเอที่มีลําดับเบส 170 คูซ้ํา ๆ กัน โดยเบสมีการเรียงลําดับในทิศทางเดียวกัน (tandem)
เรียกวา alpha satellite และชิ้นสวน alpha satellite มีจํานวนยีนผันแปรไปตั้งแต 5,000 – 15,000 ชุด

(copy) ขึ้นอยูกับแตละโครโมโซม