Page 123 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

อุตุนิยมวิทยา 105

ไอน ้าที่มีในอากาศขณะนั้นต่อปริมาณไอน ้าอิ่มตัวของอากาศดังกล่าวที่อุณหภูมิเดียวกัน ดังสมการ
ที่ (5.1)

m v
ความชื้นสัมพัทธ์ (relative humidity, R.H.) = ( )  100
m  m
v d
 . . . (5.1)
R.H. (%) = ( v )  100
  
v d
เมื่อ m = มวลของไอน ้า มีหน่วยเป็นกรัม
v

m = มวลของอากาศแห้ง มีหน่วยเป็นกรัม
d
 = ความหนาแน่นของไอน ้า มีหน่วยเป็นกรัมต่อลูกบาศก์เมตร
v
 = ความหนาแน่นของอากาศแห้ง มีหน่วยเป็นกรัมต่อลูกบาศก์เมตร
d

ถ้าขณะนั้นอากาศมีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส อากาศจะมีไอน ้าได้สูงสุดเพียง 30

กรัมต่อลูกบาศก์เมตรเท่านั้น เนื่องจากอากาศที่มีอุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียสจะเริ่มควบแน่นเมื่อมี
ปริมาณไอน ้ามากกว่า 30 กรัมต่อลูกบาศก์เมตร (ภาพที่ 5.1) ในกรณีที่อากาศขณะนั้นมีไอน ้าเพียง

9 กรัมต่อลูกบาศก์เมตร ความชื้นสัมพัทธ์ของอากาศจะมีค่าเพียง (9/30)  100 = 30 เปอร์เซ็นต์

ถ้ามวลอากาศชื้นดังกล่าวลอยขึ้นไปถึงระดับความสูงที่มีอุณหภูมิ 10 องศาเซลเซียส ซึ่งมีไอน ้าได้
สูงสุด 9 กรัมต่อหนึ่งลูกบาศก์เมตร ความชื้นสัมพัทธ์ของมวลอากาศขณะนั้นมีค่าเท่ากับ (9/9) 

100 = 100 เปอร์เซ็นต์ และเรียกอุณหภูมิที่อากาศมีไอน ้าอิ่มตัวว่า อุณหภูมิจุดน ้าค้าง (dew point

temperature)

ลักษณะการลอยขึ้นของอากาศชื้นแล้วมีอุณหภูมิลดลงโดยไม่มีการคายความร้อน
ออกมา เรียกว่า อากาศเคลื่อนที่ขึ้นแบบอะเดียแบติก ในทางตรงกันข้าม การจมลงของมวล

อากาศชื้นแล้วมีอุณหภูมิเพิ่มขึ้นโดยไม่มีการรับความร้อนเข้าไป เรียกว่า อากาศเคลื่อนที่ลง
แบบอะเดียแบติก อุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงไปเมื่อความสูงเปลี่ยนแปลงแบบนี้ เรียกว่า อัตราการ
ลดอุณหภูมิแบบอะเดียแบติก (adiabatic lapse rate)

5.1.2 กระบวนการอะเดียแบติก (Adiabatic Process)

โดยปกติความดันของอากาศลดลงตามความสูงที่เพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นไปตามหลักการ

ด้านอุทกสถิตย์ศาสตร์ (hydrostatic principle) ที่กล่าวว่า เกรเดียนท์ของความดันเทียบกับความสูง
ลดลงตามความหนาแน่นของอากาศและความเร่งเนื่องจากความโน้มถ่วงของโลก ดัง
ความสัมพันธ์ในสมการที่ (5.2)