Page 179 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

8

_____________________________________________________________________

ทฤษฎีของอัตราการเกิดปฏิกิริยา

Theories of Reaction Rates

_____________________________________________________________________

คาคงที่อัตรา (rate constant) ในสมการอัตรา (rate equation) หรือกฎอัตรา (rate law) คือ

คาคงที่ในสมการแสดงความสัมพันธระหวางอัตราการเกิดปฏิกิริยา (reaction rate) และความเขมขน
ของสารตั้งตน และที่จริงแลวคาคงที่อัตรานี้ขึ้นกับอุณหภูมิตามสมการอารเรเนียส (Arrhenius

equation) ดังนั้นในที่นี้จะกลาวถึงการคํานวณเพื่อหาคาคงที่อัตราทางทฤษฎี (theoretical rate

constant) ของขั้นตอนมูลฐาน (elementary step) และสามารถประยุกตใชเพื่อหาคาคงที่อัตราของ

ปฏิกิริยาเคมีที่ประกอบดวยหลายขั้นตอนมูลฐานได รวมทั้งการหาคาตัวแปรในสมการอารเรเนียส
คือคาพรีเอกซโพเนนเชียล (pre-exponential factor, A) และพลังงานกระตุน (activated energy, E )
a
ทฤษฎีที่นํามาใชเพื่อหาคาคงที่อัตราหรือสมการของคาคงที่ คือ ทฤษฎีการชน (collision

theory) และทฤษฎีสารเชิงซอนกัมมันต (activated complex theory) หรือทฤษฎีสภาวะแทรนซิชัน

(transition state theory) โดยเริ่มตนจากปฏิกิริยามูลฐานแบบโมเลกุลคูในสภาวะแกส (elementary
bimolecular gas-phase reaction) ถาปฏิกิริยาใดที่มีคุณสมบัติดังกลาวจะไดคาคงที่อัตราที่คํานวณ

ใกลเคียงกับคาที่ไดจากการทดลอง อยางไรก็ตามปฏิกิริยาทั่วไปจะมีคุณสมบัติที่แตกตางจาก

สมมุติฐานเริ่มตนที่ใชในการคํานวณ จึงมีการปรับปรุงสมมุติฐานหรือหลักการตางๆ ที่ใชในทฤษฎี
โดยคํานึงถึงคุณสมบัติที่ซับซอนเพิ่มขึ้นของปฏิกิริยา ตลอดจนระเบียบวิธีตางๆ ที่ใชในการคํานวณ