Page 14 -
P. 14
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
เครื่องมือพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
มีการปรับปรุงแก้ไขให้เหมาะสมกับสถานการณ์อีก 2 ครั้ง ในปี พ.ศ. 2509 และ
ปี พ.ศ. 2538 ซึ่งถือใช้อยู่ในปัจจุบัน ประกอบด้วยหลัก 7 ประการดังนี้
หลักสหกรณ์ หลักการที่ 1 การเปิดรับสมาชิกทั่วไปและด้วยความสมัครใจ : สหกรณ์เปิดรับ
คนที่ยอมรับเงื่อนไขและสามารถใช้บริการของสหกรณ์ได้เป็นสมาชิก
โดยไม่มีการกีดกันทางเพศ สังคม เชื้อชาติ การเมือง หรือศาสนา
และไม่มีการบังคับ คือเป็นไปตามความสมัครใจของแต่ละบุคคล
หลักการที่ 2 การควบคุมโดยสมาชิกตามหลักประชาธิปไตย : สหกรณ์เป็น
เกริ่นกันก่อน องค์กรที่ควบคุมโดยสมาชิก ในสหกรณ์ขั้นปฐม (สมาชิกเป็นคน
การปฏิวัติอุตสาหกรรม ซึ่งมีจุดเริ่มต้นในยุโรป ก่อให้เกิดปัญหาทาง ทั่วไป) สมาชิกมีสิทธิในการออกเสียงเท่ากัน คือ “หนึ่งคน หนึ่ง
เศรษฐกิจและสังคมอย่างรุนแรงกับชาวบ้านทั่วไปทั้งที่เป็นผู้ประกอบการรายย่อย เสียง” สำาหรับสหกรณ์ระดับอื่น (ชุมนุมสหกรณ์ หรือสหกรณ์ที่มี
ผู้ใช้แรงงาน และเกษตรกร เพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าวชาวบ้านจำานวนหนึ่งได้ สหกรณ์เป็นสมาชิก) ก็ให้ดำาเนินการตามแนวทางประชาธิปไตยที่
ตั้งองค์กรรูปแบบใหม่ขึ้นมาเรียกว่า “สหกรณ์” และใช้เป็นเครื่องมือในการแก้ เหมาะสม ซึ่งอาจมีความแตกต่างกันออกไปบ้างตามเงื่อนไขของ
2
ปัญหา ตัวอย่างที่สำาคัญได้แก่ ร้านสหกรณ์รอชเดล (ในอังกฤษ) สหกรณ์เครดิต แต่ละสหกรณ์
ในเมืองของชุลท์เดลิท และสหกรณ์เครดิตในชนบทของไรฟ์ไฟเซน (ในเยอรมัน) หลักการที่ 3 การมีส่วนร่วมทางเศรษฐกิจโดยสมาชิก : สมาชิกต้องมีส่วนร่วม
เป็นต้น จากนั้นแนวความคิดและวิธีการสหกรณ์ได้ถูกแพร่กระจายออกไปอย่าง ในการลงทุน และควบคุมการใช้เงินทุนของสหกรณ์ โดยเงินทุนจะ
กว้างขวาง มีการจัดตั้งสหกรณ์ขึ้นในเกือบทุกประเทศทั่วโลก ทั้งในค่ายทุนนิยม ได้รับผลตอบแทนหรือเงินปันผลในอัตราที่จำากัด (ถ้ามี) และผล
และสังคมนิยม อย่างไรก็ตาม สหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นในประเทศต่างๆ เหล่านี้มีรูปแบบ ประโยชน์ส่วนเกิน (กำาไร) จากการดำาเนินงานจะถูกจัดสรรโดยที่
และแนวทางในการดำาเนินการแตกต่างกันออกไป จนทำาให้เกิดความสับสนขึ้นใน ประชุมใหญ่สมาชิก เพื่อเป็นทุนสำารองสำาหรับพัฒนาสหกรณ์ เฉลี่ย
ขบวนการสหกรณ์ จึงได้มีการพัฒนาหลักการกลางของสหกรณ์ขึ้นเรียกว่า คืนให้แก่สมาชิกตามสัดส่วนของปริมาณธุรกิจที่ทำากับสหกรณ์
หลักสหกรณ์สากล สนับสนุนกิจกรรมต่างๆ ที่สมาชิกต้องการ เป็นต้น
หลักการที่ 4 การปกครองตนเองและความเป็นอิสระ : สหกรณ์เป็นองค์กรที่
หลักสหกรณ์สากล พึ่งพาและปกครองตนเองโดยสมาชิก เป็นอิสระจากภาคราชการ
ในปี พ.ศ.2480 องค์การสัมพันธภาพสหกรณ์ระหว่างประเทศ (International และเอกชน หลักการข้อนี้จะช่วยให้สหกรณ์ดำารงความเป็นตัวของ
Cooperatives Alliance, ICA) ซึ่งเป็นองค์กรสูงสุดของขบวนการสหกรณ์โลก ได้ ตัวเอง และเป็นกลาง ท่ามกลางสภาวะการต่าง ๆ ได้ อย่างไรก็ตาม
2
นำาเอาหลักการของสหกรณ์รอชเดล มาปรับปรุงเป็นหลักสหกรณ์สากล ต่อมาได้ มิได้หมายความว่าสหกรณ์จะไม่มีความสัมพันธ์กับภาคราชการ
2 สหกรณ์รอชเดลถือว่าเป็นจุดกำาเนิดของขบวนการสหกรณ์โลก จัดตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2387 ใน เอกชน และสังคมทั่วไปเลย ตรงกันข้ามสหกรณ์ต้องให้ความสำาคัญ
ประเทศอังกฤษ เป็นสหกรณ์ผู้บริโภค กับองค์กรและบุคคลเหล่านี้อย่างจริงจัง
4 5
