Page 4 -
P. 4
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พลวัตของความยากจน:
กรณีศึกษาครัวเรือนชาวนาในพื้นที่เขตชนบท
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคกลางของไทย คำนำ
ชาวนาในอดีตได้รับการขนานนามว่าเป็นกระดูกสันหลังของประเทศ เพราะนอกจากจะ
ประกอบอาชีพในการผลิตข้าวที่ใช้เป็นอาหารหลักของประชากรในประเทศแล้ว ข้าวยังเป็นสินค้า
เกษตรส่งออกที่สำคัญของประเทศอีกด้วย แต่ในขณะเดียวกันกลับพบว่าผู้ประกอบอาชีพทำนา
ดังกล่าว มักจะได้รับการกล่าวถึงว่าเป็นกลุ่มคนที่มีรายได้ต่ำและตกอยู่ในภาวะยากจน
เนื้อหาในเล่มนี้ ได้นำเสนอความยากจนของครัวเรือนชาวนาในบริบทเชิงพลวัต โดยอาศัย
ข้อมูลการสำรวจครัวเรือนชาวนาในปี 2531 และปี 2552 มาเป็นตัวอย่างในการศึกษา โดยมีกรอบ
แนวคิดว่า คนจนไม่ได้จนอย่างต่อเนื่องตลอดเวลา เมื่อเวลาผ่านไป คนจนอาจก้าวพ้นปัญหาความ
ยากจนที่เคยเผชิญอยู่ได้ แต่ในอีกลักษณะหนึ่งคนที่ไม่ได้เป็นคนจนในเวลาหนึ่งแต่กลับต้องเผชิญกับ
ปัญหาความยากจนเมื่อเวลาผ่านไป การสร้างข้อความรู้เพื่อการอธิบายถึงปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น
ดังกล่าว จะทำให้เข้าใจถึงสาเหตุของการที่บุคคลต้องเผชิญกับปัญหาความยากจนของครัวเรือน
ชาวนาได้ดียิ่งขึ้น
เอกสารเล่มนี้มีจุดเด่นที่ได้ผสมผสานระหว่างวิธีการวิเคราะห์เชิงปริมาณและการวิเคราะห์
เชิงคุณภาพ เพื่ออธิบายกลไกการเกิดพลวัตความยากจน โดยมีข้อค้นพบว่า ในช่วงเวลาที่ผ่านมา
ครัวเรือนชาวนาไทยในสัดส่วนที่สูงได้หลุดพ้นจากความยากจน มีเพียงส่วนน้อยเท่านั้น ที่ไม่สามารถ
ก้าวให้หลุดพ้นจากความยากจนได้
เนื้อหาและข้อมูลที่ปรากฏในเอกสารเล่มนี้ ได้ปรับปรุงจากรายงานการศึกษาวิจัยเรื่อง
“โครงการศึกษาพลวัตของความยากจน: กรณีศึกษาครัวเรือนชาวนาในพื้นที่เขตชนบทภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือและภาคกลางของไทย” ที่คุณอานันท์ชนก สกนธวัฒน์ ได้จัดทำเป็นรายงาน
เสนอไว้ต่อสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ภายใต้รหัสสัญญาเลขที่ RDG5320046 ทั้งนี้
เพื่อการจัดเผยแพร่งานการศึกษาวิจัยให้เกิดประโยชน์กับกับสาธารณะ
บรรณาธิการ
มกราคม 2555
