Page 22 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

โดย
รศ.ณรงค์ เขียนทองกุล
สาขาวิชาดนตรีไทย
ภาควิชาดนตรี
คณะมนุษยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

บทน�ำ แนวคิดและหลักกำรประพันธ์เพลงเดี่ยว
จะเข้เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีด หลักการประพันธ์เพลงไทยลักษณะเดี่ยวของรอง
ของไทย สันนิษฐานว่า ได้อิทธิพลจากเครื่อง ศาสตราจารย์พิชิต ชัยเสรี ได้อธิบายคุณลักษณะ
ดนตรีของมอญ มีหลักฐานปรากฏในกฎ เพลงเดี่ยวของเพลง (พิชิต ชัยเสรี, ๒๕๕๗ : ๕๔) มี
มนเทียรบาล สมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เนื้อความว่า
ในวรรณคดี เรื่องมหาชาติค�าหลวง จนถึงรัช ...ผู้ประสงค์จะประพันธ์ทางเดี่ยวในตัวเพลงต่าง ๆ
สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย นั้น มีข้อเตรียมตัวอย่าง ๒ ประการ คือ เป็นผู้ปฏิบัติ
รัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ได้มีการน�า บรรเลงได้ถึงเพลงเดี่ยวในเครื่องมือแห่งตน ๑ และ
จะเข้เข้ามาประสมกับวงมโหรี แทนกระจับปี่ ควรได้เพลงเดี่ยวส�าคัญ ๓ กลุ่มนี้อีกหนึ่ง คือ
จะเข้จึงมีบทบาทการบรรเลงร่วมวงเครื่องสาย ๑. เพลงเดี่ยวประเภททางพื้น ได้แก่
วงมโหรีแบบฉบับจนถึงปัจจุบัน นอกจากนี้ พญาโศก แขกมอญ
จะเข้ยังเป็นที่นิยมการบรรเลงเดี่ยว และหมู่ กลุ่มแรกนั้นเป็นแม่บทของเพลงทางพื้นและ
เพลงที่นิยมเดี่ยวจะเข้ ได้แก่ เพลงลาวแพน การเดินท�านองประกอบด้วยเม็ดพราย อย่างที่เรียกว่า
เพลงจีนขิมใหญ่ เพลงฉิ่งมุล่ง มือเดี่ยวไว้ครบครันตามธรรมชาติของเครื่องมือแต่ละชนิด
ในปัจจุบันวงวิชาการมีแนวคิดในการสร้าง ๒. เพลงเดี่ยวใช้การแสดง ได้แก่ เชิดนอก
นวัตกรรมแบบใหม่รวมทั้งการแต่งเพลงใหม่ กลุ่มที่สอง คือเพลงเชิดนอก มีลักษณะจ�าเพาะ
ผู้เขียนได้คิดประพันธ์เพลงเดี่ยวส�าหรับจะเข้ อยู่ในตัว ทั้งท�านองและจังหวะรวมทั้งทีขึ้นทีลง การเข้า
ที่คิดใหม่ โดยมุ่งหมายให้ใช้ในการเรียนการสอน การออก
วิชาทักษะปฏิบัติดนตรีไทย ที่เป็นการเดี่ยว ๓. เพลงเดี่ยวชั้นสูง ได้แก่ ทยอยเดี่ยว กราวใน
เครื่องดนตรีเป็นวิชาขั้นสูง โดยผู้เขียนได้เลือก กลุ่มสุดท้ายเป็นเพลงเดี่ยวที่ถือกันว่าสูงสุด
จากเพลงเดี่ยวจะเข้ที่ยังไม่เคยมีผู้ประพันธ์ไว้ ทั้ง ๒ เพลง มีลักษณะท�านองเพลงแบ่งสองเที่ยวที่ว่านี้
ได้แก่ เพลงเชิดใน สามชั้น ปฏิบัติในเนื้อท�านองเดียวกันเป็น ๒ ลักษณะ เที่ยวแรก
เป็นจาว ๆ คล้ายคนร้องหรือยิ่งกว่าจึงเรียกว่าเที่ยวโอด
วัตถุประสงค์ของกำรศึกษำ เพราะท่วงท�านองออดอ้อนเอื้อนเอ่ย จนบางท่านเรียกว่า
ทางหวานก็มี ส่วนเที่ยวหลังนั้นเป็นท�านองเก็บถี่ยิบ
๑. ศึกษาประวัติความเป็นมา ไปทีเดียวเรียกว่าเที่ยวพัน ซึ่งเป็นทางเก็บเดินกลอน
ของเพลงเดี่ยวเชิดใน สามชั้น อย่างคมคายตามคีตกวีรังสรรค์ไว้....
๒. ศึกษากลวิธีการบรรเลงจะเข้
ของเพลงเดี่ยวเชิดใน สามชั้น
๒๒