Page 197 -
P. 197
ิ
์
ิ
ิ
ั
ุ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกส เฉลมพระเกียรตสมเด็จพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี
ื
ิ
เรื่องเล่าพระไตรปิฎก
166
่
่
ของบุคคลในเรือง พร้อมทั้งพระด ารัสของพระพุทธเจ้าทีตรัสสรุปหรือแสดงคติธรรม อันเรียกว่า
อภิสัมพุทธคาถาเท่านั้น ไม่ได้เล่าเรืองโดยละเอียด ผู้อ่านเข้าใจได้ยาก จึงมีอรรถกถาขึ้นมาช่วย
่
็
อธิบาย เรียกว่า “ชาตกัฏฐกถา” (เรียกให้ง่ายว่า อรรถกถาชาดก) ซึงขยายความออกไปมาก จัดเปน
่
เล่มหนังสือฉบับบาลีอักษรไทยรวม 10 เล่ม เรืองชาดกทีเรียนและเล่ากันทั่วไป ก็คือเล่าตาม
่
่
ชาตกัฏฐกถานี แต่นักศึกษาพึงรู้จักแยกระหว่างส่วนทีมีในพระไตรปฎก กับส่วนทีเปนอรรถกถา”
้
่
ิ
่
็
ุ
่
สุชีพ ปุญญานภาพ (2554, น. 614) ได้อธิบายเรืองชาดกไว้ ดังนี ้
่
“ค าว่า ชาตก หรือ ชาดก แปลว่า ผู้เกิด คือการเล่าถึงการทีพระพุทธเจ้าทรงเวียนว่ายตายเกิด
์
ถือเอาก าเนิดในชาติต่าง ๆ ได้พบปะผจญกับเหตุการณดีบ้าง ชั่วบ้าง แต่ก็ได้พยายามท าความดี
่
้
็
ติดต่อกันมากบ้างนอยบ้างตลอดมาจนเปนพระพุทธเจ้าในชาติทีสุด
กล่าวอีกอย่างหนึง จะถือว่าชาดกเปนวิวัฒนาการแห่งการบ าเพ็ญคุณงามความดี
็
่
่
็
ของพระพุทธเจ้าตั้งแต่ยังเปนพระโพธิสัตว์อยูก็ได้ ในอรรถกถาแสดงด้วยว่าผู้นั้นผู้นีกลับชาติมาเกิด
้
เปนใครในสมัยพระพุทธเจ้า แต่ในบาลีพระไตรปฎกกล่าวถึงเพียงบางเรื่อง เพราะฉะนั้น สาระส าคัญ
ิ
็
จึงอยูทีคุณงามความดีและอยูทีคติธรรมในนิทานนั้น ๆ”
่
่
่
่
่
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหัว มีพระราชปรารภมูลเหตุทีจะแปลและพิมพ์
่
นิบาตชาดกไว้เปนหนังสือแจกในงานพระศพพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าศรีวิลัยลักษณ กรมขุน
์
็
็
้
สุพรรณภาควดี พระเจ้าลูกเธอพระองค์นีมีเจ้าคุณพระประยุรวงศ์เปนเจ้าจอมมารดา ประสูติในรัชกาล
ที่ 4 เมือปมะโรง พ.ศ. 2411 สินพระชนม์ในรัชกาลที่ 5 เมือปมะโรง พ.ศ. 2447 (พระบาทสมเด็จ
ี
้
่
ี
่
่
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหัว, 2540)
พระองค์ได้ทูลหารือกับพระเจ้านองเธอ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส
้
้
ได้แปลส าเร็จทันแจกงานพระศพได้ 6 เล่มเท่านั้น ในป พ.ศ. 2447 จากมูลเหตุนี พระบาทสมเด็จ
ี
็
์
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชปรารภถ้าได้แปลนิบาตชาดกลงเปนภาษาไทยอย่างสมบูรณ
็
ก็จะเปนประโยชนมาก ตรัสว่า “ถ้าหนังสือเช่นนี (นิบาตชาดก) จะมีอยู่ในภาษาไทยทั้งหมดก็จะนับว่า
์
้
่
่
็
เปนเครืองอลังการใหญ่ในหนังสือและภาษาของเรา (พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหัว, 2540)
่
่
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหัวได้พระราชทานพระบรมราชาธิบายเกียวกับ
่
นิบาตชาดกตอนหนึงว่า
