Page 56 -
P. 56
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ปีที่ 19 ฉบับที่ 1 (มกราคม-มิถุนายน 2555) 45
4
เล่ม 4, 2530: 51) ได้แก่ วิรุณรัศมี ศรีสรรพางค์ เกษาลินี ภุมรีรัตน ก าพลพัตร
อัษฎงคต เมฆมาลา เมฆาพิลาศ ทิพยโสภา สุธาทิพย สุยามพรรณ อัญชันโชติ
ปัศวหล า ปัทมราช พาหวตา วายุพาหะ ชามพูมานัศ สหัสรังษี สังขรัศมี ลม้าย
แม้นเขียน ราหูจับจันทร์ ขเษียรสมุท ศรีประภัศร วิเวกเวหา ผยองยาตราฟ้า ไหรญ
รัศมี ดารินทดารา อัศวราฤทธิ กนกภูษา สุริยบรรยงก์ พวงเพ็ชรแพร้ว จารุณรัตน
5
หงษ์พิมาน เหมมงคล เขจรจรัล สุพรรณ จามรมาศ
นอกจากชื่อม้าต้นแล้ว ชื่อของช้างเผือกบางช้างในกระบวนพญาช้างที่
ปรากฏในกระบวนพยุหยาตราสถลมารคนี้ก็ตรงกับระวางชื่อช้างต้นที่ปรากฏใน
จดหมายเหตุซึ่งระบุว่าเป็นชื่อที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราช
นิพนธ์เช่นกัน (จดหมายเหตุรัชกาลที่ 3 เล่ม 4, 2530: 51) ได้แก่ พญามงคลนาคินทร์
และ พญามงคลหัศดินทร์ ส่วนชื่อช้างเผือกอื่นๆ ในกระบวนที่มิใช่ชื่อพระราชนิพนธ์
นั้น คงเป็นช้างเผือกที่มีมาตั้งแต่ครั้งรัชกาลก่อนๆ ได้แก่ พระเทพกุญชร พญา
เสวตรกุญชร พระบรมฉัททันต์ พระบรมคชลักษณ์ พระบรมไอยรา และพระบรม
เอกทันต์
ส่วนกระบวนพยุหยาตราชลมารคที่พรรณนาในลิลิตเรื่องนี้เป็นการเสด็จ
พระราชด าเนินต่างคราวกันกับกระบวนพยุหยาตราสถลมารคที่เป็นเนื้อหาส่วนต้น
กระบวนพยุหยาตราชลมารคนี้ประกอบด้วย กระบวนหน้าชั้นนอก กระบวนหน้า
ชั้นใน กระบวนเรือพระราชยาน กระบวนหลังชั้นใน และกระบวนหลังชั้นนอก ใน
แต่ละกระบวน มีการพรรณนารายละเอียดต่างๆ อย่างชัดเจนและสมบูรณ์ทั้งชื่อเรือ
จ านวนเรือ ขนาดเรือ ความงดงามของเรือ ล าดับของเรือหรือลักษณะการจัดกระบวน
เรือ ตลอดจนรายละเอียดของขุนนาง ข้าราชบริพาร และฝีพาย ประจ าเรือแต่ละล า
ทั้งจ านวน ต าแหน่ง และการแต่งกาย
4
ผู้วิจัยสะกดค าตามต้นฉบับเรื่องลิลิตกระบวนพยุหยาตราสถลมารคและ
ชลมารค (2539) ที่ใช้ในการวิจัย
5
ม้าชื่อ “สุพรรณ” นี้น่าจะหมายถึงม้าต้นชื่อ “สุพรรณสิงฆาร” ในจดหมายเหตุ
ซึ่งเป็นชื่อพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 3
