Page 51 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

40 วารสารมนุษยศาสตร์

Abstract
This paper aims to examine Lilit on the Royal Kathin Land and Water

Processions by the Supreme Patriarch H.R.H. Prince Paramanujitajinorasa as a
eulogy for king. The study reveals that this text combines various
conceptions of kingship to present and describe the royal kathin processions
of King Rama III. As a grand eulogy, the text artistically depicts and glorifies
King Rama III as a Dharmaraja, a Cakravartin as well as a Bodhisattva.

บทน ำ

การเสด็จพระราชด าเนินของพระมหากษัตริย์โดยกระบวนพยุหยาตรา
สถลมารค (ทางบก) และชลมารค (ทางน้ า) เป็นราชประเพณีส าคัญของไทยที่ถือ
ปฏิบัติและได้รับการสืบทอดมาตั้งแต่โบราณจวบจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ กระบวน

พยุหยาตราอาจจัดขึ้นในคราวเสด็จพระราชด าเนินส่วนพระองค์ หรือในคราวเสด็จ
พระราชด าเนินไปในการพระราชพิธีหรือโอกาสส าคัญของบ้านเมือง เช่น เสด็จพระ
ราชด าเนินไปในการศึก เสด็จพระราชด าเนินไปนมัสการรอยพระพุทธบาท เสด็จ
พระราชด าเนินเลียบพระนครในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก และเสด็จพระราช
ด าเนินไปถวายผ้าพระกฐิน

การเสด็จพระราชด าเนินโดยกระบวนพยุหยาตรานี้เป็นพระราชพิธีที่มี

ความส าคัญต่อบ้านเมืองและสถาบันพระมหากษัตริย์ ด้วยแสดงให้เห็นแสนยานุภาพ
ของกองทัพและราชอาณาจักร ความยิ่งใหญ่รุ่งเรืองของราชส านัก และพระบุญญา
บารมีของพระมหากษัตริย์ นอกจากนี้แบบแผนการจัดกระบวนพยุหยาตรายังถือเป็น
องค์ความรู้และมรดกภูมิปัญญาของชาติที่ส าคัญและมีคุณค่ายิ่ง ดังจะเห็นว่ามีการ
บันทึกและถ่ายทอดองค์ความรู้นี้มาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เช่น การเขียนภาพริ้ว

กระบวนพยุหยาตราสถลมารคบนผนังอุโบสถวัดยมในสมัยอยุธยา ซึ่งต่อมามีผู้คัด
จ าลองภาพเขียนนี้ลงในสมุดภาพ (ก่องแก้ว วีระประจักษ์ และนิยะดา ทาสุคนธ์, 2531:
115) การจดบันทึกรายละเอียดกระบวนพยุหยาตราเพชรพวงในรัชกาลสมเด็จพระ